Win-Türkçe
ASCII

ŞÜKRÜ KIZILOT(skizilot@sabah.com.tr )

Kaçak işçi oranı yüzde 48

Kayıtdışı istihdamın önlenmesi gerekirken, aksine boyutları giderek büyüyor. SSK primlerinde, son 1,5 yılda ortaya çıkan ve işsizlik sigortası primi ile birlikte yaklaşık yüzde 550'yi bulan prim artışı, yaşanan ekonomik kriz, giderek artan ve sayısı 1 milyona ulaşan yabancı kaçak işçiler nedeniyle, kaçak çalıştırılan işçi sayısı sürekli artıyor.

1 milyon yabancı kaçak işçi ile birlikte kayıtdışı istihdam sayısı 5,5 milyona ulaşıyor. Kayıtlı ise 5 milyon 800 bin kişi. Müfettişlerin denetim yetkisinin kaldırılması sonucu, kayıtdışına atılan 1 milyonun üstündeki işçi ile birlikte kayıtdışı istihdamın sayısı son 1 yılda daha da artacak.

Kayıtlı ve kayıtdışı istihdamın birbirine olan oranı aşağıdaki gibi.

Kayıtdışı tırmanıyor
Mevcut sistem, kayıtdışı istihdamı azaltmaya değil, artırmaya dönük bir sistem. SSK primine esas kazancın alt ve üst sınırları, son 1,5 yılda inanılmaz oranlarda artırıldı. Buna bağlı olarak, işverenin prim yükleri de arttı. Her ne kadar, SSK primi ile işsizlik sigortası priminin bir kısmını işçi, bir kısmını da işveren ödüyor olarak biliniyorsa da, gerçek durum böyle değil. 100 işyerinden 99'unda, işveren ile işçi net ücret üzerinden anlaşıyorlar. Primlerin ve vergilerin de, tamamını işveren üstleniyor. Başka bir anlatımla, ücretlilerin büyük kısmı, kağıt üzerinde prim ve vergi ödüyor gözüküyorlar aslında ödeyen sadece işveren... Yabancı işleri gözönüne almadan, tüm kaçak işçilerin asgari ücret aldıkları varsayımına göre bulduğumuz vergi ve prim kaybı, sadece 2001 yılı için 5,1 katrilyon lirayı buluyor.

Olay yalnızca, kaçak işçi sayısı ile sınırlı değil. Bir de, düşük ücretle istihdam var. İşyerlerinde çalışıyor gözükenlerin, en az yarısı, gerçek ücretlerinin altında çalışıyor olarak gösteriliyorlar. Örneğin, sigortalı işçilerin, yaklaşık yarısı "asgari ücret" üzerinden gelir elde ediyor gözüküyorlar. Aradaki fark, işçilere bordro dışı ödeniyor.

Kaldırılan denetim
SSK Sigorta Müfettişlerinin, 616 sayılı KHK ile 4 Ekim 2000'den itibaren, denetim yetkilerinin büyük ölçüde kaldırılması da, kayıtdışı istihdamı tırmandırıyor. Bu yüzden 4 Ekim'den bu yana meydana gelen kayıp, 1,4 milyar dolar. Başka bir anlatımla, 8 milyar dolarlık SSK bütçesinin yaklaşık yüzde 18'i...

Kayıtdışını azaltmak için, oranları düşürmek ve denetimi artırmak gerekirken, Türkiye'de oranlar artıyor, denetim azaltılıyor hatta neredeyse kaldırılıyor.

Şu anda top, Meclis'te. Katrilyonlarca liralık kayıp ve denetime getirilen tırpanlama konusunda bakalım neler olacak? Hep birlikte izleyip göreceğiz...