Win-Türkçe
ASCII

ASAF SAVAŞ AKAT(aakat@sabah.com.tr )

Hatalar sürüyor

Türkİye'de siyaset çok önemseniyor. Buğday fiyatı etrafında oluşan tartışma canlı izlendi. Gazetelerin birinci sayfasına, televizyon haberlerinin ilk sırasına taşındı. İki gün buğday fiyatı ile oturup kalktık.

Maalesef aynı ilgiyi çok daha önemli ekonomik gelişmelere göstermiyoruz. Halbuki teknik düzeyde yapılan hataların ekonomiye maliyeti çok daha yüksek olabiliyor. Küçük hatalardan vahim sonuçlar oluşabileceğini geçmişte gördük.

Son örneği Salı günü yaşandı. Hazine'nin ihalesi fiyasko ile bitti. Sonuç bir önceki Salı'dan bile kötü çıktı. İhaleye neredeyse hiç talep gelmedi. Dostlar alışverişte görsün misali küçük bir satış oldu. Dolayısı ile mali piyasalardaki gerginlik daha da arttı.

Hatırlayalım. 15 Mayıs'ta Niyet Mektubu onaylanıyor. 2001 yılı için 14.5 milyar dolarlık dış destek kesinleşiyor. Paranın ilk taksidi geliyor. Ama iki hafta üst üste Hazine piyasalardan borç alamıyor.

Bu durumun sadece siyasetteki sorunlarla açıklanamayacağı kanısındayız. Geçen Perşembe günü olaya Merkez Bankası ve para politikası açısından bakmıştık. Piyasalara verilen sinyallerden kaynaklandığını anlatmıştık.

Bu kez esas hatayı Hazine yönetiminde buluyoruz. Yanlış varsayımlardan hareketle açılan ihalelerin başarısız olmasını kaçınılmaz görüyoruz. Üstelik, böyle yaparak Hazine'nin kendi işini iyice zorlaştırdığını düşünüyoruz.

Vade sorunları
Her borçlanma işleminin iki kritik büyüklüğü vardır. Biri faizdir. Diğeri ise vade. Genel kural, vade uzadıkça borçlunun ödemesi gereken faizin de yükselmesidir. Çünkü, vade uzadıkça borç verenin aldığı enflasyon ve faiz volatilitesi riskleri artmaktadır.

Elbette genel kuralın istisnaları vardır. Piyasaların enflasyonun uzun dönemde düşeceğine inandıklarını varsayalım. Bu takdirde uzun dönemde enflasyonla beraber nominal faizlerin de gerileyeceği kabul edilir. Dolayısı ile uzun vadenin faizi kısa vadenin altına düşer.

Demek ki vade ve faiz tercihlerinde esas belirleyici piyasaların beklentileridir. Beklentiler sadece psikolojik etkenlerin sonucu değildir. Para ve maliye politikalarına, siyasete, yani ekonomideki gelişmelere yakından bağlıdır.

İki hususu vurgulayabiliriz. Biri ekonominin genel gidişatıdır. Ufukta resesyon varsa, reel faizler düşecektir. Ekonomi hızlanma eğilimleri gösteriyorsa reel faizlerin yükselme ihtimali vardır. Diğeri enflasyondur. Enflasyonun tırmanması nominal faizleri yukarı itecektir. Enflasyonun gerilemesi ise nominal faizleri aşağıya çekecektir.

Hem enflasyonun hem de reel faizleri düşmesi bekleniyorsa, uzun vadeye talep artacaktır. Enflasyonda ve reel faizlerde belirsizlik varsa borç verenler için kısa vade daha ilginç olacaktır.

Borçlanmak isteyenler bu kurallara uymak zorundadır. Uymazlarsa ne olur? Bir şey olmaz. Borç bulamazlar. Enflasyonun ne yönde gideceği konusunda tereddütler varsa, uzun vadeli tahvillere talep gelmez. Faizde dalgalanma işaretleri geliyorsa, gene uzun vadeye talep gelmez.

Yanlış vade
Bugünkü belirsizlik içinde Hazine'nin esas hedefi reel TL faizlerini düşürmek olmalıdır. Bunun da yolu bellidir. Vadeler kısa tutulacaktır. Türkiye koşullarında üç ay piyasaların ilgisini çekecek maksimum vadedir.

Hazine'nin en büyük hatası buradadır. Son ihalede piyasalara 13 ay vade teklif edilmiştir. Bunun hiç bir mantığı yoktur. Hiç kimse onüç ay gibi uzun bir süre için enflasyon ve faiz riskini yüklenmeye razı değildir. Piyasa haklıdır.

Hazine'nin neden uzun vadede israr ettiğini anlamıyoruz. Yapılan büyük hata mali piyasalardaki gerginliği arttırdı. Kamu borcunun çevrilEmemesinden söz edilmeye başlandı. Konsolidasyon rivayetleri canlandı. Yani durduk yerde program ciddi bir darbe yedi.

Bu sonucun müellifi siyasiler değildir. Doğrudan Hazine bürokrasisidir. Hatalı tavrın acilen değiştirilmesini talep ediyoruz.