Son günlerde yeniden gündeme geldi, ancak hükümetten ayrılmak çok zor. Çünkü koalisyonu meydana getiren üç partiden birinin veya programı hazırlayan Kemal Derviş'in ayrılması, 25 yıldır devam eden kronik yüksek enflasyonla mücadelede ikinci programı rafa kaldırmamızın ana nedeni ve tescili olacak. Bunun krizde üçüncü dalgayı beraberinde getirmesi işten bile değil.
Üçüncü dalga karşısında mevcut siyasilerin ve siyasi yapının ayakta kalması çok zor. Üstelik merkez sağa oynayan MHP için olduğu kadar Kemal Derviş için de aynı zorluk söz konusu. Çünkü kendi hareketleriyle programın çökmesi sonucunu doğuracaklar. Bunun elbette bir bedeli olur.
* Siyasi risk - Nitekim önceki gün Kemal Derviş'in istifanın eşiğine getirilmesi piyasaları etkiledi. Faizler 2 puan, dolar 10 bin lira yükseldi, borsa yüzde 6 düştü. Hükümet içinde hububat fiyatlarını belirlemede yaşananlar, "Krizli günleri geride bıraktık. Biz bu işi çözdük. Taban fiyaları istediğimiz gibi artıralım" yaklaşımının hakim olduğunu düşündürüyor. Kamuoyu ve mali piyasalar olayı "eski hamam eski tas" olarak görüyor.
Yani ekonomi programının uygulaması ve hükümetin gerekli kararlılığı göstereceği konusunda kuşkular doğmaya başladı. Bu siyasi riski artırıyor.
* Ekonomik risk - Burada da enflasyon yüksek gidiyor. Nisan ayında yüklü bono alımları enflasyondaki artışın sınırlı kalacağına dayanmıştı. Ancak iki ay yüzde 10'luk artışı Mayıs ayında yüzde 7 dolayında bir artışın daha beklemesi, bono yatırımcısına reel kazanç bırakmadı. Aylık yüzde 8 faizli üç aylık bonoların pek kazancı yok. Şimdi dönüp aynı kişiler aylık yüzde 5 faizden bono almaya talipli değiller. Üstelik daha uzun vadelerden hiç değiller.
* Belirsizlik etkeni - Bu nedenle de Hazine'nin geçen haftaki ve bu haftaki ihalelerine yeterli teklif gelmedi. Bono faizleri yüzde 70'e kadar düştükten sonra yüzde 80'e çıktı.
Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Şükrü Binay dün Ankara'da yaptığı konuşmada şöyle dedi:
"Yeterli teklif gelmemesinin temel nedeni; kur ile faizler arasında dengenin tamamen oluşmadığını gösteriyor. Piyasanın mevcut faizleri beğenmemesinin nedeni de, bir takım belirsizlikler olduğunu gösteriyor."
Belirsizliklerin başında hükümetin hükümet etme biçimi geliyor. Her an son bulacakmış, program sanki hükümetin programı değilmiş ve zorla kabul ettirilmiş gibi bir hava yayılıyor. Dolayısıyla böyle bir havadan başarı beklenmiyor. Ve doğal olarak piyasalar programın her aşamasında deveye hendek atlatılacağı hesaplarını yapıyor.
* Cottarelli'nin uyarısı - Birinci programda bu tür ayak oyunları en azından altı ay sonra başlamıştı. İkinci programda ise ikinci hafta bile beklenemedi. Birinci program sırasında IMF Türkiye Masası Şefi olan Carlo Cottarelli'nin önceki günkü uyarısı herhalde bir tesadüf değil. Cottarelli şöyle dedi:
"Mantığa ter bir şekilde, program kendi başarısından da olumsuz etkilendi. Yani, faiz oranlarındaki hızlı düşüş, iç talebi aşırı bir şekilde körükledi. Bu süreçte, ekonomi aşırı ısınmaya başladı. 2000 yılının yaz döneminde, bu aşırı ısınmaya dikkat çekmiştik.
Diğer taraftan, enflasyondaki düşüş ve üretimdeki artış, herkese programın tamamlandığı ve başarıya ulaştığı kanaati uyandırdı. Bu yanlış kanaat, acil ve gerekli olan düzenlemeleri engelledi. Özellikle, bankacılık ve özelleştirme gibi yapısal önlemler uygulanamadı."
* Sorun hükümette - Birinci programdaki gibi henüz ortada bir başarı yok. Sadece gelen para var. Buna dayanılarak kavga ediliyor ve bu kavgalar uzatılıyorsa yazık. Çünkü kavga toplumu ve piyasaları geriyor. Böyle bir gergin ortamda kimse 13 ay vadeye gitmez. Likit kalmayı tercih eder, dövize döner. Hükümetin üyesi 13 ay sonrasını düşünmüyor ki, bugünü kurtarmanın peşinde. Piyasadaki düşünse ne değişir?
Sonuç - "Değişim üstten başlar" Heradesky
Magazin
