|
|
|
Bankaların zararından Hazine'ye kâr payı
Kasım krizinde Merkez Bankası'ndan yüksek faizle borçlanan bankalar zarar yazdı. Yüksek faiz ise Merkez Bankası'nın kârını şişirdi. Şimdi bu kâr Hazine'ye vergi ve temettü olarak verilecek
Merkez Bankası'nın Genel Kurulu gelecek hafta Salı günü yapılacak. Ve Merkez Bankası 2000 yılında elde ettiği kârdan Hazine'ye düşen payı ödeyecek. Bilanço verilerine bakıldığında Merkez Bankası'nın kârı iki ayrı kalemde görünüyor. Bunlardan ilki, değerleme hesabında oluşan tutar. Bu hesap, kurların yükselmesiyle birlikte Merkez Bankası'nın tuttuğu fazla dövizin yarattığı kârı gösteriyor. Merkez Bankası 2000 yılında elde ettiği gelirin bir kısmını 12 Mart'ta Hazine'ye devretti. (Bu kârın devri için Genel Kurul kararı beklenmiyor.)
500 trilyon verildi
Devredilen tutar yaklaşık 500 trilyon lira. Zamanın parasıyla 700 milyon dolar ediyor. Merkez Bankası'nın diğer karı ise bilançonun aktifinde duran "diğer kalemler" hesabında. Bu hesabın yüzde 90'nından fazlası kârı oluşturuyor. Yılsonu itibariyle rakam 2.4 katrilyon seviyesinde. 2000 yılında oluşan artış, 1.2 katrilyon lira. Merkez Bankası önce bu tutardan yüklü bir Kurumlar Vergisi ödeyecek. Gerekli karşılıklar da ayrıldıktan sonra geri kalan tutar üzerinden Hazine'ye payına düşen yüzde 51 oranında kâr payı verecek.
Sonuç olarak karın büyük kısmı vergi ve temettü olarak Hazine kasasına girecek.
Kasım etkisi
Bu kalemdeki artışın seyri ilginç. Yılbaşından krizin çıktığı 20 Kasım'a kadar oluşan fark 520 trilyon civarında. Bu tarihten yılsonuna kadar geçen sürede oluşan tutar ise 645 trilyon. Yani Merkez Bankası'nın kriz sonrasında yüksek faizden elde ettiği gelirin etkisini gösteriyor.
Bir başka değişle, o sıralarda 5 katrilyon lira açık olan bankacılık sisteminin, kriz sırasında Merkez Bankası'na verdiği yüklü faizin göstergesi oluyor.
Merkez Bankası Genel Kurulu ardından da, bankacılık sisteminden Merkez Bankası'na geçen sermayenin, Hazine'ye devri yapılacak.
Ancak bu devir nakit olarak değil, Merkez Bankası'nın porföyünde duran ve Aralık başından itibaren bankalardan satın almak zorunda kaldığı Hazine tahvillerinin erken itfası, yani mahsuplaşmasıyla yapılacak.
TCMB analitik bilançosu (Milyar TL)
| 17.4.2001 | 9.4.2001 | 26.12.2000 |
Aktifler | 27.252.660 | 28.079.494 | 15.177.593 | |
Dış Varlıklar | 29.698.720 | 30.298.732 | 16.301.716 | |
İç Varlıklar | -2.446.060 | -2.219.238 | -1.124.123 | |
Nakit İşlemler | -1.490.574 | -1.016.822 | -445.990 | |
Kamuya Nakit Kredi | 1.726.632 | 1.994.766 | 1.499.458 | |
Bankalara Nakit Kredi | 750.000 | 750.000 | 500.000 | |
Diğer Kalemler | -3.967.206 | -3.761.588 | -2.445.448 | |
Değerleme Hesabı | -1.146.120 | -1.393.050 | -868.767 | |
IMF Acil Yardım Hesabı | 190.634 | 190.634 | 190.634 | |
Pasifler | 27.252.660 | 28.079.494 | 15.177.593 |
Toplam Döviz Yüküm | 30.821.453 | 30.129.837 | 14.198.790 | |
Dış Yükümlülükler | 19.524.546 | 19.150.485 | 8.695.869 | |
İç Yükümlülükler | 11.296.907 | 10.979.352 | 5.502.921 | |
Döviz Ol Takip Ol Mev | 2.020.739 | 2.040.914 | 1.207.518 | |
Bankalar Döviz Mev | 9.276.168 | 8.938.438 | 4.295.403 | |
Merkez Bankası Parası | -3.568.793 | -2.050.343 | 978.803 | |
Rezerv Para | 6.255.316 | 5.940.768 | 5.948.675 | |
Dolaşıma Çıkan Bank | 3.938.051 | 3.632.692 | 3.772.411 | |
Bankalar Mevduatı | 2.093.355 | 2.083.765 | 2.015.449 | |
Bankalar Zorunlu Karş | 1.199.497 | 1.193.773 | 1.404.157 | |
Bankalar Serbest İmk | 893.858 | 889.992 | 611.292 | |
Fon Hesapları | 200.680 | 195.273 | 115.667 | |
Banka Dışı Kesim Mev | 23.230 | 29.038 | 45.148 | |
Diğer MB Parası | -9.824.109 | -7.991.111 | -4.969.872 | |
API Borçları | -10.786.289 | -9.987.710 | -5.218.625 | |
Kamu Mevduatı | 962.180 | 1.996.599 | 248.753 | |
Dolar kuru | 1.171.238 | 1.184.930 | 673.385 | |
Net İç Varlıklar | 6.279.520 | 4.899.698 | 3.346.183 | |
Net Dış Varlıklar | 898.006 | 2.209.809 | 3.310.444 | |
Döviz pozisyonu | -958,587 | 142,536 | 3.122,918 |
Döviz pozisyonu eksi 1 milyar dolar
Geçen hafta boyunca bilançoda oluşan en ilginç gelişme, Merkez Bankası'nın 9-17 Nisan taihleri arasında 1.1 milyar dolar döviz kaybederek, döviz pozisyonunun bir milyar dolar eksiye geçmesi. Yani Merkez Bankası da artık bankacılık sistemi gibi açık pozisyon taşıyor. Kurun her artışında da zarar yazacak!
Ancak pozisyondaki bu hızlı düşüş bankalara satılan dövizden kaynaklanmıyor. Hazine'nin dış borç ödemesi için 16 Nisan tarihinde Merkez Bankası'ndan satın aldığı yaklaşık 650 milyon doları gösteriyor.
NADİN TAŞCIOĞLU
|
|
|
|