Win-Türkçe
ASCII

MUSLİM BONAPART!
Ali Paşa, tarih kitaplarına göre Arnavutluk'un Tepeleni bölgesinden olduğu için paşalık yıllarında Tepedenli Ali Paşa unvanı ile tanınır. Yunanistan'da en çok sözü edilen Osmanlı paşalarından biri olan Ali Paşa, 1786'da Yanya'ya vali olarak tayin edildiğinde 46 yaşındaydı. Ali Paşa'nın kerameti, İstanbul'daki saraya karşı (vergi verme, fermanları uygulama gibi) tüm mecburiyetlerini harfiyyen yerine getirmesi ve Osmanlı yönetiminin ağır işleyen bürokrasisini beklemeden, dönemin en güçlü ülkeleri İngiltere, Fransa ve Rusya ile diplomatik ve ekonomik temaslar kurmasından kaynaklanıyordu.

Bir yandan Napolyon Bonapart ve Fransızların ezeli düşmanı İngiltere İmparatorluğunun donanmasıyla iyi ilişkiler kuran; diğer yandan Çarlık Rusya'sıyla da diplomatik ilişkileri ilerleten Ali Paşa, Batı dünyasında "Muslim Bonapart" olarak da isim yapmıştı. Yanya'yı çok kısa bir sürede "Batı'nın Doğuya açılan kapısı" haline getiren Ali Paşa, Batı dünyasının aydınları, doktorları, mimar-mühendisleri, politikacıları tarafından da takdir edilmekte ve Batılılar tarafından sık sık ziyaret edilmekteydi.

Ali Paşa aynı zamanda, yaklaşık bir buçuk milyon nüfuslu "tebasına" din, dil, eğitim, serbest dolaşım, ticaret gibi her türlü haklarını vermekle hem isyan olaylarını önlemeyi hem de halk arasındaki itibarını ve güvenilirliğini korumasını bilmiş ve Türklerle Yunanlıların eşitliğini sağlamıştı. İngiliz gezgini

Leake, Yanya ziyareti ile ilgili notlarında "...Ali Paşa'nın kendi tebasına karşı adaleti mükemmeldi. Hatta saraydan gelen bir DERVİŞ, yöre halkının giyim-kuşamından kimin Türk kimin Yunan, kimin Hıristiyan kimin Müslüman olduğunu anlamakta güçlük çektiğinden Ali Paşa'dan şikayetçi bile oldu" satırlarına yer vermişti.

İFFETSİZLERİ BOĞDURTURDU
Hoşgörülü ve mütevazı olduğu kadar, Arnavut'la Arnavut; köylüyle köylü; saraylıyla saraylı, eşkıya ile de eşkıya olmasını bilen Ali Paşa'nın en çok sinirlendiği şey ise "ihanet ve yasaların ihlal edilmesiydi."

Öyle ki özellikle sağlık kuralları ve temizliğe düşkünlüğü ile ün salan Ali Paşa'nın kendi koyduğu kurallara uymayanların derhal kellesi alınıyordu.

Ali Paşa'nın bir kadın düşkünü olduğu da aynı tarih araştırmacılarının ve kendisiyle ilgili yazılan notların arasında yer alıyor.

Buna karşın "hayat kadınları ve erkeğini aldatan kadınlara" karşı acımasız olduğu belirtiliyor. Rivayetlere göre "doğru yoldan sapan" bu kadınları Yanya kentinin ünlü gölünde boğdurtuyordu.

Tepedenli 'Batılı' Ali Paşa II. Mahmut celladı oldu
Eleftherotypia gazetesinin haftalık tarih dergisi, geçen haftaki sayısını bütünüyle Ali Paşa'ya ayırdı. Ali Paşa'nın Kemal Derviş ile uzaktan akraba olabileceği iddialarından habersiz olan gazetenin dergisinde, Ali Paşa'yı Ali Paşa yapan maharetleri sıralanmış.

Yunan tarihçilerinin ve araştırmacılarının görüşlerine de yer verilen dergide, Ali Paşa son derece yetenekli, iyi bir asker, saraya sadık, kültürlü, eğitime ağırlık veren ancak yolsuzluk yapanların, isyancıların ve özellikle eşkıyaların acımasız celladı olarak anlatılıyor. Dönemin Yunanlı gezgin-yazarlarından Neofitos Dukas, Ali Paşa ile ilgili şu notları düşmüş:

"Ali Paşa Yanya'ya tayin edilmeden önce bütün bölge, yollar, dağlar hep eşkıya-hırsız ve katillerle doluydu. Tanrı bu haksızlıkları görünce bu haksızlıkları düzeltmek; kötülere kötülük, iyilere iyilik yapmak için bizlere Ali Paşa'yı gönderdi. Ali Paşamız buraya geldiği günden itibaren bölgemize barış ve sükunet hakim oldu. Yolcular yollarından çevrilmiyor; dağlarda eşkiya dolaşmıyor artık. İnsanlar gündüz vakti ne denli emniyetteyse, geceleri de korkmadan uyuyor... Tanrı'ya ve Ali Paşa'ya şükür olsun.."

PROVOKASYON KURBANI
Ali Paşa, bu yetenekleriyle Yanya'yı Osmanlı hegemonyasının zengin bir bölgesi haline getirdiği halde, gün geçtikçe büyüyen ününü çekemeyenlerin sayısı çoğaldı. Mevkiine göz dikenler, hakkında Osmanlı İmparatorluğundan kopmak, kendi devletini

kurmak ve hatta 1820'lerde Mora yarımadasında başlayan Yunan ihtilaline destek vermek gibi ağır suçlamalarda bulundular. Yabancı tarih bilimcilere göre Ali Paşa hala kudretliydi, ancak geçkin yaşı bu tür suçlamaları bertaraf etmesine izin vermiyordu. Kendisini suçlayanlardan ve Yanya valisi olmak isteyenlerden biri olan İsmail Pasobey'i öldürtmek için İstanbul'a "adam" gönderen Ali Paşa, bu teşebbüsünde başarılı olamayınca "ithamlar" çoğalmış ve nitekim Sultan II. Mahmut, Yanya'ya bir bölük asker göndererek Ali Paşa'nın kellesini aldırmıştı...

ALLAH SONUNU BENZETMESİN!
Ali Paşa'nın sonu "kötü" oldu. Kendi hegemonyasında yaptığı reformlara, Avrupa ülkeleriyle kurduğu yakın ilişkilere, Yanya bölgesini dünyaya tanıtmasına rağmen, Osmanlı sarayı tarafından "kellesi" alındı. Kemal Derviş de reform yapmak için kolları sıvamış durumda. Kellesini almak isteyenler çıkabilir! Ümit edelim ki, 2000'li yıllarda 1800'li yılların anlayışı tarihe karışmış olsun...

Stelyo Berberakis