Ekonomik programda önemli değişiklikler yaptıracak olan son kriz de gözönüne alınarak bu değerlendirme yapıldığında 2001 yılı bütçesinin, biri "gelir hedefleri" diğeri de "faiz giderleri" olmak üzere, iki yumuşak karnı göze çarpıyor. Bütçe de, 2001 yılı gelirleri, 43,1 katrilyon lira, faiz girdileri ise 16,7 katrilyon lira olarak belirlendi. Gelir hedeflerinin, öngörülenin altında, faiz giderlerinin de tahmin edilenin üzerinde gerçekleşeceği, daha şimdiden belli oldu gibi.
Faiz giderleri
2000 yılında, 20 katrilyon lira civarında olan faiz giderleri, 2001 yılı için 16,7 katrilyon lira olarak belirlendi. Bu azalmanın nedeni, 2000 yılında, 2001'de ödenmek üzere yapılan borçlanmaların, geçmiş yıllara kıyasla çok düşük sayılabilecek bir oranda yani ortalama yüzde 37 civarında olmasıyla ilgiliydi...
2001 yılı bütçesi hazırlanırken, 2001 yılında yapılacak ve yıl içinde ödenecek olan iç borç faizinde, ortalama borç faizini yüzde 21 civarında olacağı varsayılmıştı. 2000 yılının son iki ayında ve önceki gün yaşanılan krizin de etkisiyle, şemsiye tersine döndü ve giderek artan faiz oranları, bir anda fırladı, 2001 yılının borçlanmaları sırasıyla yüzde 66, 55, 73 ve 144'e çıktı. Şu anda nerede duracağı da belli değil. Çünkü faizler çıldırmış durumda.
Şu aşamada, 2001 yılı borçlanmalarındaki ortalama faiz oranının, yüzde 21 olması imkansız. Yıl sonu itibariyle net bir oran tahmini imkansız olmakla birlikte, 2001 yılı ortalama borçlanma faizi oranında, en azından yüzde 10-15 puanlık bir sapma olabileceği, bunun da 2001'de borçlanılıp aynı yıl yapılacak geri ödemeler nedeniyle, birkaç katrilyonluk bir faiz artışı doğurabileceği söylenebilir. Bu da, borçlanmanın tutarına ve vade yapısına göre 2001 yılı faiz giderlerini 20 katrilyon liraya tırmandırabilir...
Gelir hedefleri
Bütçenin ikinci yumuşak karnı, gelir hedefleriyle özellikle vergi geliri hedefleriyle ilgili. 2000 yılı sonunda, vergi gelirleri için belirlenen 24 katrilyon liralık hedefin 26,5 katrilyon lira olarak gerçekleşmesi, başlangıçta hesapta olmayan 2,6 katrilyon liralık, deprem nedeniyle getirilen ek vergilerden kaynaklanıyor. Ayrıca uygulanan sabit kur politikalarının da etkisiyle, 2000 yılında ithalatın cazip hale gelmesi sonucu ithalatta yaşanılan patlama sonucu, ithalde alınan KDV'de hedeflenenin 1,2 katrilyon lira üzerinde bir artış oldu. Bedelli askerlik nedeniyle toplanan 320 trilyon lira da, yine 2000 yılı bütçe gelirleri arasında yeralmıyordu.
Bu arada dikkati çeken ancak pek tartışılmayan bir nokta var. Temel vergiler, 2000'de artmadı aksine azaldı. Örneğin, yaklaşık 3 katrilyon lira olarak hedeflenen kurumlar vergisi geliri, 1 katrilyon lira eksik gerçekleşti. Bu eksiklik, ATV'de de 700, Gelir Vergisinde 64, Dahilde Alınan KDV'de 140 trilyon lira olarak ortaya çıktı.
2001'in başlarında olduğumuz şu günlerde ekonomik programda köklü bir değişiklik sözkonusu. Dövizin serbest bırakılmasının etkilerini önümüzdeki günlerde göreceğiz. Bu arada, geçen yıl vergi rekortmeni olan bankacılık sektöründe bu yıl ciddi zararların ya da düşük kazançların beyan edileceği farkediliyor. Piyasalarda ciddi bir durgunluk var. Başta otomotiv ve inşaat olmak üzere, lokomotif sektörlerde kriz yaşanıyor. Kurumlar Vergisi'nin yüzde 80'i geçici vergi olduğu için, ekonomideki canlılık ya da durgunluk, son derece önemli. İthalatta, dövizin serbest bırakılması sonucu dövizde ortaya çıkan artışın da etkisiyle, geçen yıl olduğu gibi bir patlama yaşanmayacağı ve bundan kaynaklanan bir vergi artışı olmayacağı hatta gerileme olabileceği şimdiden belli gibi...
Şu aşamada, 2001 yılı bütçesinin ve ekonominin vitrinindeki hedeflerin acilen revize edilmesi gerekiyor...
