YÜZDE 30'LA DA YAŞARIM
* Peki kâr marjının bu kadar düşmesi sonucu şirketler ayakta kalabilecek mi?

Bu bir savaşsa, yolu bu. Firmaların fiyatlama gücünün yok edilmesi gerekiyor. Ama bu işsizliğin artması, gücü olmayan, verimsiz şirketlerin batması, yani seçimlerde daha az oy demek.

*Başka çare yok mu?

Ya enflasyonu düşürmek zorundasın, ya da bu şirketlerin yaşamasına izin vermek durumundasın. Bütün enflasyonla mücadele programlarını inceledim. Hükümetler reel sektörle, enflasyon arasında kalınca, tercihlerini insandan yana kullanmışlar. Ben insan olarak enflasyon düşsün mü isterim, yoksa işimi korumak mı. Tabi ki işimi isterim. Hükümetin de reel sektöre bir miktar taviz vereceğini ve enflasyon hedefinin şaşacağını düşünüyorum. Bunu eleştirmiyorum da. Yüzde 30 enflasyonla yaşamayı tercih ederim.

Bunun başka yolu daha var. Yurtdışından hızlı bir döviz girişi olursa, hedef şaşmayabilir. Ama bunu mümkün görmüyorum. Koşullar ne direkt, ne de portföy yatırımı için yüklü giriş için elverişli değil.

*Başka ne sıkıntı var?

2000'de kur çıpa olarak kullanıldı. Yıllık bazda devalüasyon hızı yüzde 60'tan, yüzde 10, 11 seviyesine indi. Kurlar ikinci yarıda Merkez Bankası'nın izin verdiği ölçüde artışa geçecek. Aylık binde 0.85'den, yüzde 1'in üzerine çıkacak. Yılsonunda yüzde 15 olacak diye bekliyorum.

Ayrıca bu yıl kamu fiyat artışlarını sınırlama imkanı da yok. IMF de baskı yapıyor. 2000'de bir kereye mahsus alınan vergilerden büyük destek geldi. Bu yıl öyle bir şans yok. Ekonomi de daralıyor. Ne bankalarda, ne de şirketlerde doğru dürüst kâr çıkmayacak. Dolayısıyla vergi tahsilatı da düşebilir. Geçen yılın hemen başlarında 3-3.5 milyar dolar dış borçlanma yapabildik. Bu yıl henüz 500 milyon euro borçlanabildik.

*2000 sonundaki krizin etkisi var mı?

5-6 aylık döviz bazında dönemsel faiz yüzde 15'e çıktı. Yıllık bazda yüzde 30 civarında. Bu maliyet, beklentileri de olumsuz etkiliyor. Hem şirketlerde, hem de bireylerde "enflasyon hedeflendiği kadar düşemeyecek" gibi bir inanış yaratıyor.

Kur sistemine ayar
*Telekom'un satılamaması nasıl etkiler?

"Önemli olan para değil, kararlılık" deniyor. Ama kamu finansmanının sıkıntılı olduğu dönemde gelebilecek 2-3 milyar dolar fazlasıyla rahatlatıcı olurdu bence. Taksitle bile gelse kaynak açısından da önemli.

*Temmuz ayında geçilecek kur sistemi ne gibi tahlike yaratabilir?

2001'in ikinci yarısında kurların arasında dalgalanacağı koridor çok önemli değil. Aralık yüzde 7.5 olacak. Ama 2002'nin sonunda bant aralığı yüzde 22.5'e kadar ulaşacak. Kur politikası finansal sistemi sarsabilecek boyutlara gelecek. Çünkü bugünkü gibi sırtını Merkez Bankası'na yaslayıp oturamayacaksın. Bu nedenle sistemin kendisini buna göre ayarlaması gerekiyor.

Fiyatı fazla artan ürünü almam!
*Tüketici fiyatları düşüşe daha fazla direniyor. Bunun nedeni nedir?

Devletin vatandaşın enflasyonunu etkilemedeki rolü daha az. Kamu fiyatları ve devalüasyonda hakimiyet, toptan fiyat artışının kontrolünü kolaylaştırıyor. Tüketicide ise beklenti olarak kırılması zor unsurlar var. Örneğin kira. Kontratların yenilenmesi sırasında kimse devletin yüzde 10'luk hedefini göz önüne almıyor. Artırımlar hala geçmiş enflasyonla yapılıyor. Kiracıda "yüzde 10 olmalı" gibi bir düşünce, beklenti de yok.

* Yine de 2000 yılında 29 puanlık enflasyon düşüşününde, 11 puanlık bir etki yapmış...

Çünkü 1999 sonlarında enflasyon yüzde 70'lerdeydi. Kiralara o oranlarda zam yapıldı. Yıl içinde enflasyondaki düşüşe paralel, zam oranları da geriledi. Düşen enflasyona göre zam yapıldı, etkisi oldu. Sağlık, eğitim, eğlence gibi sektörlere baktığımızda hep bunların fiyatları, yukarda.

* Peki bu nasıl kırılacak?

Aldığın malın fiyatını sorgulamak gerekiyor. Belki ekonomist olmamın da etkisi var. Örneğin ben ne zaman pizza ısmarlasam, "Bu ay fiyat artışınız ne oldu" diye soruyorum. Eğer bana yüzde 5 zam yapkılarını söylerlerse "Enflasyon, sizin bu kadar artış yapmanızı gerektirmiyor. Almıyorum" diyorum. Bu tavır zaman içinde oturdukça, telep de ona göre ayarlandıkça, denge bulunacak.

NADİN TAŞÇIOĞLU