Ekonomik değer

Bir işyerinin ayakta kalabilmesi için mutlaka ekonomik değer yaratması gerekiyor. Bu mantığı kavramak için işletme okumaya veya ekonomist olmaya ihtiyaç yok. Oysa bu basit mantık geçtiğimiz birkaç yıl içinde çok fazla ihlal edildi. Özellikle de ABD'deki sermaye bolluğunun, ciddi bir analiz yapılmadan bazı riskli internet şirketlerine yönlendirilmesi bu furyayı destekledi. Ekonomik değer yaratmayan birçok girişim milyonlarca hatta milyarlarca dolarlık maddi destek aldı. Şimdi bu yaklaşımlar büyük ölçüde törpülense de, sarf edilen kaynakların geri dönmesi mümkün değil.

Yatırım çöpe mi, geleceği mi?
Örneğin Disney'in "g.com" adlı portalını ele alalım. Büyük heveslerle ve dev yatırımlarla hayata geçirilen bu oluşum bugünlerde kepenk kapatmak üzere. Eğlence ve medya devlerinden Disney, 1998'de kurduğu internet şirketine 1.5 milyar dolarlık yatırım yapmış. Son olarak ise, daha genel bilgileri kapsayan portal stratejisinin yerine, şirketin dikey içerik ihtiva eden web siteleri üzerinde duracağı açıklanmakta. Yeni yılla birlikte bu konularda hüsrana uğrayan yalnızca Disney değildi. Benzer yatırımları kısma kararı alan medya devlerinden CNN, Murdoch ve New York Times da, internet departmanlarındaki bazı çalışmalarını işten çıkarmak zorunda kaldı.

Aslında yerleşik şirketlerin mevcut iş ve içeriklerini internete taşımak adına başlattıkları girişimler, uzun dönemde Ğsıfırdan kurulan işlere oranla- daha şanslı. Sektörüne veya müşteri kitlesine göre farklılık gösterse de, bu durumda 'yatırım yapmalı mı'dan çok, 'neye niçin ve ne kadar' yatırım yapılabileceğinin tartışılması yeterli olabiliyor. Ekonominin her alanında olduğu gibi, internet sektöründe de, doğru işlere aktarılan sermayenin uzun dönemli değer yaratması olası. Örneğin, medya devi Bertelsmann'in internetten müzik almayı farklı bir seviyeye taşıyan Napster'a yaptığı yatırım, müzik endüstrisi için geleceğe yönelik stratejik bir adım niteliğinde.

Hangi pastayla kim doyacak?
Ülkemize baktığımızda ise internetin ticari mecra olarak çok geride kaldığını görüyoruz. Öte yandan da, internet girişimlerinin risk sermayesi tarzında finansal kaynaklara 2001 yılının ilk yarısında ulaşmaları da epey uzak bir ihtimal. Öncelikle ülkemizde yaşanan siyasi ve ekonomik belirsizlikler var. Bir de, internete erişen kitlenin Ğtoplumun eğitimli bir kesiti olmasına rağmen- alım gücü veya niyeti olarak Interneti ticari anlamda ne kadar destekleyeceği kesinleşmedi.

İnternette gelir reklam, satış ve komisyondan sağlanmakta. Oysa ana işini Internet üzerinedn kuran birçok yerli ve yabancı şirket, işletme olarak karlılığa ulaşamıyor. Yarattığı ekonomik değeri rakamsal anlamda ifade edemeyen bu tür şirketler uzun dönemde haritadan silinebilirler. Gelişkin pazarlarda bu sektörde yaşanan işten çıkarma trendi, 2001'de ülkemizde de görülüyor. Pastanın ne denli büyük veya yenilebilir olduğundan emin olmadan, iş modelini oturtmadan başlayan girişimler genelde küçülmek veya kapanmak zorunda kalıyorlar.

Bütün bunlar internetin getirdiği sosyo-ekonomik degişimlerin son bulduğu anlamına gelmiyor tabii. Uzun dönemde bu yeni mecra, ekonominin yanı sıra, bilgi, iletişim ve saydam politikalar anlamında toplumsal yaşama önemli artılar getirecek. Aynen telefon ve televizyon gibi, internet günlük yaşamımızın sıradan ama vazgeçilmez bir unsuru olup çıkacak. O zaman da internet diye ayrı bir konudan bahsetmemiz bile gerekmeyecek.