1999'U HATIRLATIYOR
Bu çarpıcı tabloyu Anadolu'daki ticaret odaları yaptıkları araştırmalarla da ortaya koydu. Ankara Ticaret Odası'nın yaptığı araştırmaya göre, geçen yıl Türkiye çapında kapanan şirketlerin sayısı 26 bin 170 oldu. Bu rakam yüzde 6.4 gibi rekor bir eksi büyüme ile kapadığımız 1999 yılında ancak 26 bin 186'ya çıkmıştı. Araştırmaya göre sadece 2000 yılında kapanan işyerlerinden 10 bin kişinin işsiz kaldığı, bunun da ailelerle birlikte 260 bin kişinin iş kaybı anlamına geldiği vurgulandı.

Bursa Ticaret Odası, ilde geçen yıl kapanan 687 firmadan 369'unun kasım ve aralık ayı içinde kapılarına kilit vurduğunu belirledi. Kayseri Ticaret Odası ise yaptığı araştırma sonucunda, üyelerinin yüzde 50'sinin alacak sorunu yaşadığını, yüzde 34'ünün krizden sonra kârlılığının azaldığını, yüzde 52'sinin de üretimlerini azaltmak zorunda kaldıklarını tespit etti.

Alışveriş yapmaya korkuyoruz
Sİftah etmeyen tüccar sayısı çok. Krizden sonra bir araştırma yaptırdık. Aldığımız sonuçlar korkunç. Esnafın yüzde 50'sinin ödenmeyen alacak sorunu var. Yüzde 76'sı işini küçültmek zorunda kalırken, yüzde 34'ünün kârlılığı azaldı. Yüzde 52'sinin ise üretimi azaldı. Moralimiz bozuk. Hükümetin reel piyasayı daha sıkı takip etmesini istiyoruz. Marketler ve benzinciler dahi işlerinin durduğunu söylüyor. Hadi mobilya almadan durabilirsin, peki yemek yemeden nasıl duracaksın? Ankara'nın, İstanbul'un morali bozuk. Biz yıkıldık.

İnen kepenkler ürkütücü boyutta
Böyle giderse Türkiye şirket mezarlığı olacak. Sadece Ankara'da kapanan şirket sayısı 3 bin 420'ye ulaştı. Bu rakam Türkiye genelinin yüzde 13'ünü oluşturuyor. Ankara'da 3 bin 102 işyerinde yaptığımız ankette şirketlerin yüzde 76'sının işlerinin kötüye gittiğini tespit ettik. Ankete katılanların yüzde 58'i işçi çıkardığını, yüzde 63'ü mali krizden sonra bankaların alınan kredi faizinin yükseltildiğini, yüzde 82'si bunalımdan sonra cirolarının düştüğünü belirtti. Şirketlerin yüzde 66'sı 2001'in daha kötü bir yıl olmasını beklediğini, yüzde 47'si işlerini küçülterek yaşamaya çalışacağını belirtti. 2001 temkin yılı olacak. İşletmelere tavsiyem olabildiğince stoktan kaçınmak, borçlanmamak ve kredi kullanmamak yönünde olacak.

Stok koyacak yerimiz kalmadı
Esnaf hep ağlar derler. Belki biraz da doğrudur bu ama bu sefer gerçekten ağlıyoruz. Firma kapanmaları arttı. Bursa'da gezdiğimizde bol miktarda dükkanın boşaltıldığını görebiliyoruz. İşler iyi demek için saf olmak lazım. Tekstil sallanıyordu şimdi buna otomotiv de eklendi. Artık otomotiv stoklarını koyacak yer kalmadı. 2001'in ilk 4 ayında bir gelişme beklemiyoruz. Bakkaldan holdinge kadar herkes aynı sıkıntıyı yaşıyor. Şahıs şirketlerinde büyük kapanmalar oldu. Yıl boyunca kapanan 687 şirketin 369'u son iki ayda kapısına kilit vurmak zorunda kaldı. 40 yıldır elektrikli ev aletleri sektöründeyim. Böyle bir durgunluk yaşamadım. İşini küçültmeyi başaranlar biraz daha şanslı.

Nakliye araçları yatmaktan usandı
Trabzon'da çek kullanan esnafın yüzde 30'u çek yasağında. İnsanlar 40 milyonluk çekini dahi ödeyemez durumda. 1998 yılında 200 milyar ciro ile 30 milyar net kâr açıklayan bir şirket, 1999'da 300 milyar ciro ile 20 milyar net kâr açıklayabildi. 2000'de ise 300 milyar ciro karşılığında ancak 15 milyar kâra ulaşıldı. Nakliye ile uğraşan araçların çoğu yatıyor. Çalışanlar da yakıt parasını dahi çıkaramayacak durumda. Ağustosta 170 milyar, eylülde 205 milyar ciro yaparken, ekimde 158 milyar, kasımda 122 milyar, aralıkta da ancak 115 milyar ciro yapabildim. Bu hepimizin durumunu özetliyor. Trabzon'un en işlek mekanı Kemeraltı'ndan bayram öncesi günde 5 bin kişi geçerdi. Şimdi bin 500'ü bile bulmamıştır.

Güvenilir alıcı bulmak zorlaştı
Vadeleri uzatarak krizden etkilenmemeye çalışıyoruz. Kriz gıda piyasasını çok derinden etkiledi. Hipermarketler parayı repoda değerlendirip aldıkları malın parasını 4 ay sonra ödemeye başladı. Piyasada büyük güvensizlik var. Tahsilat problemi yaşanıyor. Herkes yüklediği malın parasını almak için uğraşıyor. İnsanlar mal satacak ve mal alacak güvenilir, sağlıklı firmalar arıyor. Sonbir ay içinde Gaziantep'te kuru gıda ileuğraşan 35 firmadan 15'i geçici olarak işlerini durdurdu. ABD'de durgunluk dedikodusu oldu, Merkez Bankası faizleri bir puan aşağıya çekti. Ardından 0.25 puan daha düşüş kararlaştırıldı. Ekonomiye müdahale böyle olur. Bizde ise 16 Kasım'da başlayan krize 6 Aralık'ta müdahale edilebildi.

Leyla ŞEN