Bush muydu Gore muydu, ABD Başkanı kim oldu? Halihazırda Clinton. Ama 20 Ocak'ta görevi Bush Jr.'a devredecek. Başkan koltuğunda onu bir daha görmeyiz diyenler feci yanılıyor. Zira niyeti belli: Yasa değişecek, bir dahaki seçimde geri dönecek

YENİ HAYAT?
Henüz 50'lerinizin ortalarındasınız. Gücünüz, haliniz vaktiniz yerinde. En zor deneyimlerden geçtiniz, en zor insanlarla yakın ilişkiler kurdunuz. Oval ofisinizden çıkıp gidince, ne yapacaksınız?

New York'ta bir ofisim olacak. Birkaç ay herhalde dinlenmeye ayırırım, değişik perspektifler geliştirmek için. Ama bu işte yararlı olmaya devam etmeye karar verdim bir kere, plan yapmak için aylar harcayamam. Eski başkanları düşündüm; bence iki güzel örnek var: John Quincy Adams ve Jimmy Carter. Adams Temsilciler Meclisi'ne geri döndü ve çalışmalarını başarıyla sürdürdü. Carter da insan hakları üstüne çalıştı. Hattâ Afrika'da habitat çalışmaları yürüttü. Buradaki zor karar, gücü ve otoriteyi etkiyle değişebilmek. Eminim dinle, ekonomiyle, ırkçılıkla ilgilenmeye devam edeceğim. Sadece bu ülkenin sorunları değil, tüm dünyayı izlemeye devam edeceğim. Örneğin önümüzde küresel ısınma diye gerçek bir sorun var. Artık endüstri gelişti, teknoloji 10 yılda çok gelişti. Ülkeler zenginlik uğruna çevreyi yok etmeyecekler. Sonra üzerinde durmamız gereken üç hastalık var: AIDS, verem ve kolera... Çok düşündüm yani tüm bunları. Ve düşüneceğim de. Ama ne yaparsam yapayım, yeni Başkan'ın Başkan olmasına izin vereceğimden, onun yoluna çıkmayacağımdan eminim.

* Sekiz yıldır dünyanın en zor görevini üstlenmiş olmanız, herhangi bir fiziksel iz bıraktı mı?

Hayır, sekiz yıl öncekinden daha iyi ve sağlıklıyım. Sadece saçlarım beyazladı. Sekiz yıl önce olmayan birkaç kırışıklık var, hepsi bu. Ben iyi vakit geçirdim, eğlendim. Saçlarımın beyazlamasını önleyemedim. Muhtemelen Başkan olmasam da beyazlardı.

* Roosevelt'ten sonra emekli olan en genç Başkansınız. Kendinizi Roosevelt'le kıyaslıyor musunuz?

Bence onun görev yaptığı dönem benimkine çok benziyor. Onun görevi Amerika'yı bir tarım ülkesinden endüstriyel bir güce çevirmekti; yalnız bir ulustan, uluslararası bir millet oluşturmaktı. Benim zamanımda da biz Amerika'yı endüstri çağından iletişim çağına taşıdık. Soğuk savaş döneminden çok uluslu, bağımsız bir dünyaya yol aldık. Roosevelt emekli olmamıştı zaten; politika hayatına devam etmişti. Ve çok da etkin roller üstlenmişti. Üçüncü parti hareketini o başlatmıştı. Ama eğer tekrar başkan olabilseydi, daha etkili olurdu. Benim öyle bir seçeneğim yok. Bir daha yönetemem. Ortada Ulusal Andın 22'nci maddesi varken...

* 22. madde olmasaydı, tekrar aday olur muydunuz?

Ah, evet, büyük olasılıkla.

Kazanır mıydınız?

Evet. Aslında kestirmesi zor, çünkü tamamen akademik bir seçim sistemimiz var.

AH ŞU 22. MADDE!
Sizce 22. madde iyi bir fikir mi? Bir başkana böyle sınırlama getirmek demokrasiyle bağdaşıyor mu?

Bence yargının görev süresinin kısıtlı olması iyi; ama yürütme için, yani Başkan için aynı şeyi söyleyemem. Benim ekstra enerjim var ve bu işi çok seviyorum! Bu işin doğasını seviyorum. Ama belki hazır iyiyken bırakmak daha iyidir... Belki de yasa maddesine 'art arda' diye bir şey eklemeliler; üç dönem peş peşe başkanlık yasak olmalı. Teddy Roosevelt gençti ama zamanı için hiç de genç değildi; 51 yaşındaydı, 60'ında öldü. Bugün 65'ine kadar yaşamış herkes, 82'sini de görebilir.

22. maddeyi değiştirmek için vakit var mı?
Hayır, bu zaten benim için tasarlanmış bir şey değil... Benim vaktim doldu. Ama ülkenin başına gelebilecek her şeyi öngöremezsiniz. Yanlış zamanda yanlış biri Başkan olabilir. İnsan genom haritası da çıkarıldı; 65'ten 85'e her yaşta çok önemli pozisyonlarda olma şansı var artık. Parkinson'a, Alzheimer'a çare bulunuyor. O yüzden ileride yaşla ilgili tüm yasaları, kısıtlamaları değiştirmek gerekecek. Belki Kongre ileride 22. maddeyi buna göre düzenler. Seçmenler de bir dahaki seçimde eski Başkanlarını göreve geri çağırabilir böylece. Bunun değişmesi on yıllar alabilir, ama hemen olursa da hiç şaşırmam...

(Rolling Stone)