TARTIŞILAN PROJE
Toplamı 3.4 milyar dolarlık projenin Türkiye'yi doğrudan ilgilendiren kısmı, Samsun ile Ankara arasında 428 kilometrelik boru hattının 340 dolara inşaa edilmesi. Bu bölüm inşaatının projenin tümünü üstlenen İtalyan ENI şirketi tarafından OHS konsorsiyumuna verilmesi ise, projenin ortaya atıldığı 1995 yılından ve imzalandığı Aralık 1997'den bu yana iddiaların kaynağını oluşturuyor.

İddiaların odağında ise, OHS konsorsiyumuna ihalesiz olarak verilmesi ve bu iş için BOTAŞ kasasından 52 milyon dolar avans ödenmesi bulunuyor.

Meclis soruşturmalarına da konu olan iddiaların bir nedeni, ihalesiz açılmadan seçilen şirketlere devlet kasasından tahsis edilen 52 milyon dolara karşın, Rusya'dan gaz sevkiyatı konusunda somut bir garanti alınamamış olması. Uzmanlar, bu tür uluslar arası gaz anlaşmalarının 'take or pay', yani 'al ya da öde' denilen sistem üzerine kurulduğuna dikkat çekiyorlar. Bu sistemde gazı sağlayan ülke ya da şirket, söz verdiği miktarı her koşulda sağlamaya, aksi halde de ceza ödemeye zorunlu tutuluyor. Bunun karşılığında, alıcı ülke ya da şirket de, gaza ihtiyacı olsa da olmasa da, gazı alsa da almasa da, almış gibi borçlanıyor. Türkiye'nin İran doğal gazı projesinde karşılaştığı sorun bu düzenlemeden kaynaklanıyor.

Oysa Mavi Akım projesinde, Rusya'nın gaz sağlayamama karşılığında bir yükümlülüğü bulunmadığı, ısrarlar sonucu verilen bir referans mektubunun ise uluslar arası garanti sağlamadığı öne sürülüyor.

KONSORSİYUMUN YAPISI
Meclis'te de defalarca gündeme gelen iddiaların bir nedeni de OHS konsorsiyumunun yapısı. OHS'deki 'S' harfi, Rus Soytransgaz şirketini simgeliyor. 'O' harfi Öztaş, 'H' harfi ise Haznedaroğlu şirketlerine ait. Öztaş ve Haznedaroğlu, daha önce boru hattı döşenmesi deneyimi bulunmayan iki inşaat şirketi. Öztaş'ın patronu Vehbi Öztaş ve Haznedaroğlu'nun patronu Turan Haznedaroğlu ise Anavatan Partisi'ne yakınlığıyla tanınan iki işadamı. Öztaş'ın ANAP Ankara il ve Çankaya İlçe örgütlerinde görevler üstlendiği de biliniyor.

KRITİK SORULAR
Bu bağlantılar, Jandarma sorgusundaki Enerji bürokratlarına Mavi Akım üzerine şu soruların yöneltilmesine neden oluyor:

* Mavi Akım projesinin cezai şart olmadan kabulünde siyasi baskı oldu mu?

* Taşeron konsorsiyumun seçilmesi hangi ölçülere göre yapıldı?

* Konsorsiyumun seçilmesinde haksız çıkar sağlayan siyasetçi ya da bürokrat oldu mu?

* 52 milyon dolar avansın hükümet çoğunluğuyla Meclis'ten geçirilmesi sürecinde BOTAŞ üzerinde siyasi baskı rol oynadı mı?

Bu sorulara bürokratlardan gelecek yanıtlara göre yeni gözaltıların olabileceğini söyleyen yetkililer, Beyaz Enerji operas-yonunun Mavi Akım dışındaki projeleri de kapsayacak şekilde genişlemesi ihtimalini reddetmiyorlar.

Maliyeti 3.4 milyar $
Rusya ile Türkiye arasında 15 Aralık 1997'de imzalanan ve "Mavi Akım" projesi, Karadeniz altından döşenecek bir boru hattıyla Rusya'dan Türkiye'ye doğal gaz taşımayı öngörüyor.

Toplam maliyetinin 3.4 milyar doları bulması beklenen boru hattının toplam uzunluğu 1200 kilometre. Bunun 396 kilometresi Rusya'nın İzobilnoye gaz tesisileriyle Karadeniz kıyısındaki Druzba limanı, 376 kilometresi Druzba ile Samsun limanları arasında ve ortalama 2 kilometre derinlikte, 428 kilometresi de Samsun Ankara arasında döşenecek.

Hattın ana müteahiti İtalyan ENİ grubuna bağlı SAPIEM şirketi. Ana işleticileri ise Türkiye'de BOTAŞ, Rusya'da ise Gazprom. Hattın Türkiye'de bulun an bölümünün maliyeti 340 milyon dolar. Yapımcısı ise OHS konsorsiyumu.

Kara kısmında inşaat çalışmaları 3 Şubat 2000 tarihinde başladı. Türkiye bölümünün ilk aşama inşaatının Nisan 2001 sonunda, tamamının ise 30 Eylül 2001'de tamamlanması öngörülüyor.

Telefon ele verdi
"Beyaz Enerji" operasyonu kapsamında jandarma tarafından sorgulanan bürokratlardan bazılarının, teknik takip sırasında "operasyon yapılacağı endişesi"ni telefon konuşmalarına yansıttıkları öğrenildi. Mahkeme kararıyla dinlemeye alınan ev ve işyeri telefonlarından yapılan bu tür konuşmalarda, gözaltına alınma durumunda ne şekilde ifade verileceği konusunun da tartışıldığı bildirildi. Kayda alınıp delil olarak dosyaya konulan telefon kayıtları arasında ihale-rüşvet ilişkilerini güçlendiren bazı görüşmelerin de yer aldığı belirtildi. Operasyonun ilk günü gözaltına alınan ve evinde 345 bin dolar ele geçen TEAŞ Genel Müdürü Muzaffer Selvi'nin, bu paranın kaynağı konusunda tatmin edici cevap veremediği bildirildi. TEAŞ ihalelerinin bir bölümünde bazı müteahhitlere ayrıcalıklı davranıldığını kabul eden Selvi'nin, "Rüşvet değil hediye aldım" dediği ileri sürüldü. Mal varlıkları ve banka hesapları incelenen bürokratlardan bazılarının borsada milyarlarca liralık hisse senetlerinin bulunduğu tesbit edildi.

Ersin BAL