Bu sene Noel, biliyorsunuz Hıristiyan aleminin en önemli günü ve bizim Şeker Bayramı birer gün arayla arka arkaya... Hatta çoğu ülkede Noel gecesinin, ertesi günü tatildir. 26 Aralık 1. Noel günü diye kutlanır. Arifeye rastlıyor. Bu beni düşündürdü. "Kozmopolit" bir imparatorluğun varisi olarak bizler açıkçası günlük hayatın içinde bu tarz şıklıklara aşina bir toplumuz: Herkes, her cemaat, komşusunun özel, kutsal günlerini bilir, kollar ve kutlar idi. Aslını isterseniz, Ankara'daki sığ politikacıları bir kenara koyarsanız halk arasında hala devam etmekte olan bir keyfiyettir bu...

Bakın ne anlatacağım. Süraiya Faroqhi'nin "Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam" kitabından naklen: "16. Yüzyılın sonlarında Anadolu'da Seyitgazi kasabasında kutlanan bir "bayram" vardı. O gün bir de panayır düzenlenirdi. Bayram kasabaya adını vermiş olan dergâhla ilintiliydi. Herhalde bayram sırasında musiki eşliğinde sokaklardan geçiliyor, buna dergâhın dervişleri de katılıyordu. Oysa Osmanlı yönetiminin gözünde cami avlusuna musikinin girmesi kabul edilebilir bir şey değildi. Yine de bu bayram kutlamalarını yok etme girişimleri, kısa vadede sonuç vermemişti." Lütfen, halk arasında 500 yıl önceki toleransı gözünüzün önüne getirin. Bitmedi devam ediyoruz: "1572 yılında Trakya'daki bir kasabada düzenlenen yıllık panayırda bir kilise töreni de yer alıyordu. Padişahın fermanında panayırın adı törenden önce belirtilmişti. Tören alanına hem Hıristiyanlar hem de Müslümanlar katılıyor, alayın önünde ipekler ve gümüşlerle süslenmiş bir levha, büyük olasılıkla bir ikona taşınıyordu. Bu her halde o yöre kilisesinin 'Koruyucu Aziz'i' adına düzenlenen bir törendi. Müslümanların katılması ise bunun bir bolluk ve bereket töreni olabileceğini akla getiriyor."

Nasıl, bu halk hoşgörüsünü tevarüs etti isek, ki ben ettiğimize inanıyorum, "Avrupa Topluluğu" idealine en yakın duran bizler olmalıyız...

Neden mi? Çünkü bu hoşgörü sadece muhtelif münferit vakalardan ibaret değil... Toplum hayatına girmiş, yer etmiş: Abdülaziz Bey'in "Eski Osmanlı Adab-ı Muaşereti" başlığı altında, 19. yüzyılda kaleme aldıklarına kulak verelim: "Kübera, tüccar ve esnaf İslam olsun, Hıristiyan olsun, bütün ahbaplarına Ramazan'da büyük tepsi ile baklava, kandil geceleri şeker, çörek gönderirdi. Hıristiyanlar da Paskalya'da Müslman ahbap ve komşularına Kırmızı Yumurta, Paskalya Çöreği ve portakal yollardı. Paskalya'dan üç gün önce evlerde pişirilmiş, üzerine badem, şeker ve bahar dökülmüş, kiliselerde okunmuş buğdaydan da bu ahbap ve komşularına gönderirlerdi...