Mum dibine ışık vermeli

İstikrar programının başarılı olabilmesi, öncelikle gelir hedeflerinin tutturulabilmesine bağlı. Gelir hedeflerinin ise, yüzde 74'ü vergi gelirlerinden oluşuyor. Toplanması amaçlanan 31,7 katrilyon liralık gelire ulaşabilmek için de, bir yandan ek vergilerin süresi uzatılıyor, bir yandan da vergi yasalarında değişiklik yapılıyor... Bu arada atlanan bir husus var. O da "insan unsuru" ile ilgili... Sürekli yasalar, kararnameler, yönetmelikler ve tebliğler değişiyor. Bir daha değişiyor, yine değişiyor, yenileri çıkıyor... Peki ama bunları uygulayan insanların durumu ne? Olayın bu boyutu nedense hep gözardı ediliyor. Katrilyonlarca lira vergi toplayan vergi idaresi çalışanlarının, vergi kaçıranları inceleyip, trilyonlarca liralık kaçağı ortaya çıkaranların, çalışma koşulları ve ücretleri yürekler acısı...

Kişi başına 400 milyar
1999 yılı vergi inceleme sonuçları, denetim birimleri itibariyle; inceleme sayısı bulunan matrah farkı ve eleman başına düşen matrah farkı tablo I'deki gibi. Vergi inceleme elemanlarınca yazılan raporların, yaklaşık yüzde 80'inin uzlaşma ve yargı aşamalarında sonuçlandığı varsayımıyla, 1999 yılı inceleme sonuçlarına gözatıldığında, bir vergi inceleme elemanının Hazine'ye yıllık katkısı 1999 yılında; vergi aslı, cezası ve gecikme faizi ile birlikte 400 milyar lira civarında.

İnceleme elemanlarının, kadro derecelerine ve ünvanlarına göre, aylık ücretleri aşağıdaki gibi.

* Müfettiş Yrd., Hesap Uzm. Yrd, Staj.Gel.Kont. (9/1) 497 milyon TL.

* Maliye Baş Müfft., Baş Hesap Uzm., Gel.Başkont. (1/4) 722 milyon TL.

* Vergi Denetmen Yardımcısı (9/1) 330 milyon TL.

* Vergi Denetmeni (1/4) 470 milyon TL.

Özellik taşıyan durumlar
Vergi incelemesi yapma yetkisi olan vergi dairesi müdürlerinin aylığı ise 350 milyon TL. civarında... Müdürün ücreti bu olduğuna göre, altındaki yardımcıların, şeflerin ve memurların ücretini artık siz tahmin edin...

Burada özellik taşıyan iki durum var. Birincisi kamuda emsal görev yapan bazı uzmanlara 1-2 milyar lira net ücret ödenmesi, ikincisi ise emekli aylığı tutarı ile ilgili. Örneğin, emsal görev yapan Sayıştay Baş Denetçisi'nin emekli aylığı 633 milyon TL., emekli aylığının maaşına oranı ise yüzde 75. Oysa aynı derecedeki bir maliye baş müfettişi, baş hesap uzmanı yada gelirler baş kontrolörünün emekli aylığı 296 milyon TL. , emekli aylığının maaşına oranı ise yüzde 47... Vergi inceleme elemanlarının, istifa edip özel sektöre geçmeleri halinde, aldıkları aylık 5-10 bin dolar civarında.

Maliyede kalifiye eleman sayısının artması gerekirken, aksine istifa yoluyla azalması, vergi gelirlerini de olumsuz etkiliyor. Şu anda vergi denetim kadrolarının dörtte üçü boş. Kalanların da moralleri son derece bozuk. Artık mum dibine ışık vermeli ve Maliye'de çalışanlar görev, yetki ve sorumluluklarına uygun düzeyde ücret almalı. En önemlisi, buradaki yatırımın 1 koyup 100 alınan bir yatırım olduğu da unutulmamalı...

TABLO-I 1999 YILI VERGİ İNCELEME SONUÇLARI

	İnceleme	Bulunan	Matrah Farkı (Milyar TL.)
Denetim Birimleri	Sayısı	TOPLAM	Eleman başına
Teftiş Kurulu	266	1.254	12
Hesap Uzmanları K.	2.372	512.999	1.716
Gelirler Kontrolörleri	1.665	200.551	551
Vergi Denetmenleri	47.428	328.993	176
TOPLAM	51.731	1.043.797	395

Kaynak : Maliye B. Gelirler Gen. Müd. Vergi İstatistikleri 1996-1999, s. 72