BORSANIN AŞIRI DÜŞMESİ
Borsanın çıkarken yaşadığı abartılı hareketi aynen düşerken de göstermesi bazılarını rahatsız etti. Ancak yükselişte oyuncuların günlük işlemleri eleştirilmezken,düşüşte bu günlük işlemlerin eleştirisi gündeme geldi. İtiraz edilen husus şu: Günlük açığa satışlar yasaklansın. Oyuncular ellerinde olmadığı halde likit hisselerde satış yapıyorlar ve trend zaten aşağıya doğru olduğundan düşük fiyattan alış yaparak gün sonunda pozisyonlarını kapatıyorlar. Ama bu işlemler borsayı aşırı düşürdüğü için pozisyon taşıyanların fazlaca aleyhine oluyor.

İleri sürülen tezler iki açıdan değerlendirilmeli. İlk eleştiri noktası mevzuata aykırılık. Mevzuata aykırılık, günlük açığa satış işlemlerinin SPK'nın açığa satış düzenlemesine aykırı olduğu yönünde. Düzenlemeye uygun açığa satış yapma imkânı olmasına rağmen kurallara uygunsuzluk ortaya çıkıyor. Bu iddia da açığa satışın valör günü mü yoksa işlem günü mü olduğu tartışmasından yola çıkılarak, bir şekilde takas yükümlülüğü yerine getirildiğinden, önemli olan işlem günü esas alınmalıdır denmektedir. Eleştiri noktalarının ikincisi bu işlemlerin ahlaki olmadığı yönündedir. Olmayan varlıkların satışı ile kazanç sağlamaya çalışmak başkalarının cebinden para çalmayla eşdeğerdir bu yüzden gayri ahlaki bir davranış sayılmaktadır.

BORSADA PEŞİN ESASI
Öncelikle şunu açıklığa kavuşturmak gerekir. Dünyanın her yerinde olduğu gibi Türkiye'de de borsa işlemi peşin esasına dayanır. Herkes parası kadar hisse alıp, hissesi kadar satış yapabilir. Ancak, peşin esasına, piyasa koşullarının zorlaması ile borçlanma imkanı gelmiştir. Borçlanma imkânı hem para borçlanması, hem de hisse borçlanması olabilir. İkisi de aynı mantığa dayanır. Birini engellemek ve diğerini olabildiğince serbest bırakmak piyasayı manipüle etmektir. Bizim piyasada para borçlanması olan kredili işlemler olabildiğince serbest iken açığa satışın yapılamayacak şekilde düzenlenmiş olması zaten önemli bir eksiklik iken, günlük açığa satışları engellemeye çalışmak da doğru değildir. Günlük işlemlerde parası olmayanları hisse alıp seans sonu pozisyon kapatmaya engel bir durum olmadığı gibi aksine teşvik edilirken, gün sonunda pozisyon kapatacak açığa satışı engellemeye çalışmak tam bir tezat teşkil etmekte.

PİYASANIN DERİNLEŞMESİ
Bu arada, günlük açığa satış işleminde işlemi yapan yatırımcı olayın tüm riskini almaktadır. Yani elini tümüyle taşın altına sokmaktadır. Fiyatların ani bir ters dönüşünde zararına pozisyon kapatacaktır, aynen parası olmadan alış yapıp sonradan zararına satan yatırımcı gibi. Bu bir işlemdir ve kredili işlem nasıl ahlaki ise bu da aynen ahlaka ve teamüllere uygundur.

Günlük açığa satışın engellenmesini savunanların bilmesi gereken bir diğer husus da, bu işlemlerin piyasanın likit olmasına büyük katkı sağladığıdır. Kurumsal yatırımcının olmadığı bir piyasada bu derece yoğun işlemlerin olması ve piyasanın derinleşmesini sağlayan işlemlerin ne tür olduğunu bilmekte yarar var, yoksa piyasamız için övünülecek başkaca bir husus yok. En gelişmiş piyasa olan ABD borsalarında günlük işlemler, onların deyimi ile day trading, uzunca süre incelendi, tartışıldı ve şu sonuç çıktı: Günlük işlemler kurallara ve ahlaka aykırı değildir, ama oldukça riskli bir işlemdir.

İBRAHİM HASELÇİN