1. Stopaj Yolu İle Vergileme
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94/1 maddesinde, 61. madde kapsamında ücret olarak nitelendirilen ödemelerden % 5'ten başlayıp % 0'a kadar artarak devam eden tarifeye göre stopaj yapılması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Buna göre yukarıda sayılan kişilere ödenen ücretler üzerinden belirtilen tarifeye göre Gelir Vergisi stopajı yapılması gerekmektedir. 94. maddenin başında vergi tevkifatı yapmak zorunda olan kişi ve kurumlar sayılmıştır. Bu kişi ve kurumlar, kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler,vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Söz konusu kişi ve kurumlar bilirkişi, resmi arabulucu, eksper, spor hakemi ve her türlü yarışmalarda jüri olarak görevlendirilen kişilere yaptıkları ücret ödemeleri üzerinden Gelir Vergisi tarifesine göre vergi tevkifatı yapmak zorundadırlar. Ayrıca, söz konusu kurumların bir ay içinde yaptıkları bu tevkifatı, muhtasar beyanname ile beyan etmek zorunluluğu bulunmaktadır. Buna göre, varsa yapılan diğer vergi tevkifatları ile birlikte söz konusu kişilere bu sıfatlarından dolayı ödenen ücretler üzerinden yapılacak Gelir Vergisi tevkifatı ertesi ayın 20. günü mesai saati sonuna kadar muhtasar beyanname ile bağlı bulunulan vergi dairesine beyan edilip aynı süre içerisinde ödenmek zorundadır.

Ancak, 94. maddede sayılan kişi ve kurumlar dışında kalanların muhtasar beyanname verme zorunluluğu bulunmamaktadır. Muhtasar beyanname verme zorunluluğu bulunmayanlarca resmi arabulucu, eksper, spor hakemi ve her türlü yarışmalarda jüri olarak görevlendirilen kişilere ödenen ücretler üzerinden yapılması gereken tevkifatların beyan ve ödeme süresi, tevkif edilen vergilerin tutarına göre değişmektedir.

Muhtasar beyanname vermek zorunda olmayan kişilerce yukarıda sayılan kişilere yapılan ücret ödemeleri üzerinden tevkif sureti ile kesilecek vergilerin toplamının 50.000.000 TL'yi aşmaması halinde 7 gün içerisinde "Bilirkişi, Resmi Arabulucu Ve Tanıklara Bu Sıfatları Dolayısıyla Ödenen Ücretler Üzerinden Yapılan Tevkifata İlişkin Bildirim" formu ile beyan edilerek ödenmesi gerekmektedir. Aynı tutar eskiden 500.000 TL olarak uygulanmaktaydı. Yapılan tevkifatın 50 milyon TL'yi aşması durumunda ise bu tutar, ertesi günün mesai saati bitimine kadar yukarıda sözü edilen form ile ilgili vergi dairesine bildirilecek ve aynı süre içerisinde ödenecektir.

2. Beyan Usulü
Ücretlerin beyanı konusunda 4444 Sayılı Kanun ile 01.01.1999 tarihinden geçerli olmak üzere bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu tarihten önce tevkif sureti ile vergilendirilen ve tek işverenden elde edilen ücret gelirleri için beyanname verilme zorunluluğu bulunmazken, birden fazla işverenden belli bir tutarın üzerinde ücret geliri elde edilmesi durumunda, bu gelir tevkif suretiyle vergilendirilmiş olsa da beyanname verilmesi gerekmekte idi. İşte 4444 Sayılı Kanun ile yapılan değişiklikle kaç işverenden elde edildiğine bakılmaksızın tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretlerin beyanı uygulaması kaldırılmış bulunmaktadır. Buna göre, birden fazla işverenden tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri elde edildiği durumda beyanname verilmeyecek, başka gelirler dolayısıyla beyanname verilse dahi ücret gelirleri beyannameye dahil edilmeyecektir. Bir başka anlatımla ücretler üzerinden tevkif sureti ile kesilen vergi nihai vergi niteliğindedir.

Dolayısıyla, yıl içerisinde bilirkişi, resmi arabulucu, eksper, spor hakemi ve her türlü yarışmalarda jüri olarak görevlendirilen kişiler tarafından birden fazla kişi veya kurumdan bu sıfatları nedeniyle ücret geliri elde edilmesi durumunda beyan etme zorunluluğu bulunmamaktadır. Geliri sağlayan kişi ve kurumlar tarafından yapılan stopaj nihai vergi olmaktadır.

Örnek:

Bay (A) bilirkişi olarak görevlendirildiği bir iş dolayısıyla Mayıs/2000 döneminde 6 milyar TL ücret geliri elde etmiştir. Bay (A)'yı bilirkişilik ile görevlendiren kurum 94. maddede sayılan kurumlardan biridir. Kesilmesi gereken stopajın hesabı aşağıdaki gibi olacaktır. Stopajı yapacak kurum 1 milyar 75 milyonluk stopajı Mayıs/2000 dönemine ilişkin muhtasar beyannamesine dahil edecek ve bu beyannameyi 20 Haziran 2000'e kadar vergi dairesine vererek yine bu tarihe kadar ödeyecektir. Bilirkişi ise bu gelir dolayısıyla beyanname vermeyecek, başka gelirleri dolayısıyla beyanname vermek zorunda olsa dahi bunu beyannameye dahil etmeyecektir.

Bilirkişinin ücret hesabı

Bilirkişi Ücreti 6.000.000.000

Gelir Vergisi Stopaj Matrahı 6.000.000.000

Hesaplanan Gelir Vergisi Stopajı

(2.500.000.000 x % 5 = 375.000.000

3.500.000.000 x % 0 = 700.000.000 1.075.000.000

Ödenecek Net Bilirkişi Ücreti 4.925.000.000

ŞABAN ERDİKLER