Fransız işçiler kovuldukları fabrika yakınlarındaki nehre zehir döktü, küreselleşmenin sembolü sayılan Fransa'daki McDonald's bir gecede söküldü. Bu eylemlerle adını dünyaya duyuran Jose Bove, köylü ve işçinin sesi olarak tanınıyor

PROTESTO MU, TERÖR MÜ?
Bazı insanlar Bove ve onun yolunda ilerleyenlerin "protesto değil, düpedüz terör eylemi" gerçekleştirdiğini savundu. İşçi ve köylü sınıfından pek çok insan ise, Bove'un tarzını içtenlikle benimsedi. 46 yaşındaki Bove'un yöntemleri başta Fransız işçi ve köylü sınıfı olmak üzere tüm dünya emekçilerine örnek oldu. 60 kuşağının bu hırçın çocuğu sayesinde, dünya çapında sendikal hareketler hortlamaya başladı. Bu hareketin son örneği ise hâlâ devam eden Fransız-Belçika sınırındaki Givet Kasabası eylemi.. Tekstil fabrikasının kapatılmasını ve işten atılmalarını proteso eden işçiler, önce fabrikayı işgal etiler. Daha sonra da tüm dünyanın ilgisini çeken bir şey yaptılar: Fabrika yakınındaki nehre, tonlarca sülfirik asit yani zehir akıttılar. Bununla yetinmeyip, fabrikayı yakmakla tehdit etmekten de geri kalmadılar.

BİR TARZI VAR!
Yıl 1994; Fransız balıkçılar, Ren bölgesinin tarihi Breton Parlamentosu'nu yaktı. Caydırıcı bir ceza almadılar. Yıl 1998; Mısırlı işçiler, Yeşiller Partisi mensubu Çevre Bakanı'nın ofisini işgal eti. Ofis darma duman edildi. Soruşturma açıldı ancak, işçilere hiçbir ceza verilmedi.

Biri işten mi çıkarılacak? İşyerine bomba konulup havaya uçuruluyor... Ve bu tür eylemler artık "Bove tarzı" olarak nitelendiriliyor. Ve Fransa şimdi, bu tarz eylemleri sorguluyor.

İLK EYLEMİ ASKERE KARŞI
Jose Bove, 1968 Mayıs'ı sonrasının "solcu" yıllarında yetişen sendikacılardan... O yılları "Che Guevera'dan çok Gandhi.." olarak özetliyor. Şiddete karşı olduğundan Montredon'da koyun sütü üreticisi oluyor. Askerlik görevini yapmıyor. 1974'te asker kaçaklarının zorunlu tutulduğu sivil görevi de yapmamak için kaçıyor ve sonuçta yolu Larzac Köyü'ne düşüyor. Ancak kaçtığı yer, eylemci kişiliğinin açığa çıkmasında daha da etkili oluyor.

1974'te Larzac Askeri Kampı'nın genişlemesine karar veriliyor. Ve vadideki köylüler, buna karşı harekete geçiyorlar. Her aile bir alanı alıyor; Bove'a da Larsac Köyü düşüyor. Köylüler öyle etkin bir direniş gösteriyorlar ki, askeri kampın genişletilme projesinden vazgeçiliyor, topraklar 1981'de köylülere dağıtılıyor.

DAVOS'UN KORKULU RÜYASI
Bove, geçen yıl kasım ayında Seattle'da yapılan ve inanılmaz protestolara sahne olan Dünya Ticaret Örgütü toplantısına katılamadı ama Davos Zirvesi'ndeki gösterilerde boy gösterdi. Ancak Jose Bove'un Davos zirvesindeki eylemlere biraz geç başlaması bile Fransız gazetelerine mizah konusu oldu. Le Monde Gazetesi bir karikatüründe, Davos zirvesinde masa başında oturan dünya liderlerini "Bove gelmeden, şu kararları çıkartalım" şeklinde konuşurken resmetti.

Jose Bove ismini tüm dünyaya duyuran olay, geçen yıl Fransa'nın Millau kentindeki McDonald's'ın yerle bir edilmesiydi. McDonald's, küreselleşmenin sembolü olduğu için seçilmişti. Köylüler bir gecede restoranı söküverdiler. Bunu gözaltına alınma, tutuklanma, 3 hafta hapis yatma cezaları izledi.

ADINI DUYURAN EYLEM
30 Haziran'da görülen duruşmaya onbinler katıldı. Jose Bove bu tarihi "kürselleşmeyle savaş" ve "çok uluslu şirketlere karşı savaş" günü ilan etti. Mikrofonu eline alan Bove eylemcilere, "Seneye yine buluşalım. Özgürlük, eşitlik, kardeşlik..." diye seslendi.

Mahkeme kararını 13 Eylül'e bıraktı. Duruşma sonrasını gece boyu süren bedava bir konser ve onbinlere yaptığı konuşmalar izledi. Bütün bunlar Jose Bove'u, çok uluslu şirketlerin "kötü patronlarına" karşı savaşan bir tür Robin Hood yaptı.

Evlerine dönerlerken onbinlerce kişi hep bir ağızdan "Savaşa devam" sloganı atıyordu. İçlerinde yeni bir umut ve heyecan taşıyorlardı. Bove çoktan öldü sanılan bazı şeyleri diriltmişti. Bove'un avukatı McDonald's protestosunu, "İflasa sürüklenen insanların haklı ve zararsız bir tepkisi" diye nitelendirdi ve şöyle konuştu: "Köylü için iflas bir yaşamın, bir kimliğin yok olmasıdır. Köylüler isyan etmek zorunda kaldılar. Ve dünya vatandaşları kaderlerini ele almaya başladı"

FRANSIZLAR DESTEKLİYOR
McDonald's eylemi sonrası yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre; Fransız halkının yüzde 65'i onu cesur, yüzde 56'sı kendilerine ve sorunlarına yakın buluyor. Halkın yüzde 45'i ise Bove'un eylemlerini destekliyor. Bu protestolara karşı çıkanlar ise sadece yüzde 27.

Jose Bove, yaptığı eylemlerden mahkum olup olmayacağını soranlara "Hayatım bu yüzden değişecek değil. Sadece bu imajımın temelde bir şeylere yarayacağını umuyorum" cevabını veriyor.. Bunu söylerken gözlerinde en ufak bir kendini beğenmişlik yok. Koca fincandaki kahvesini yudumluyor. Kayalıklara ve aralarındaki çalılara bakarak: "Buraya geldiğimde mekanla içimdekiler arasındaki uyumu sezdim. Ben bu topraklara aidim" diyor.

Bove, koyun gütmediği zamanlarda, Martin Luther King döneminde ABD'deki çiftçilerin grevlerini ya da İspanyol oduncuların cezaevi inşa etmemek için yaptıkları direnişin hikâyelerini okuyor.

HAYATINDAN KESİTLER
1953 Bordeaux'da doğdu.

1972 Askerlik görevine isyan etti. Askere gitmedi.

1974 Larzac'ta askeri kampın genişlemesine karşı protesto için güvenlik hattını istila etti. Büyük direniş başlattı.

1987 Fransa Köylü Konfederasyonu'nu kurdu.

12 Ağustos 1999 Millau'daki McDonald's lokantasını son çivisine kadar söktü.

Nurdan BERNARD