Hisse Senetlerinin İktisap (edinme) Tarihi
Bilindiği gibi, 1.1.1999-31.12.2002 tarihlerinde geçerli olmak üzere, alındığı tarihinden itibaren 3 ay içerisinde satılan hisse senetlerinden elde edilen alım satım kazançları vergiye tabidir. En az 3 ay elde tutulduktan sonra satılan hisse senetlerinden elde edilen kazançlar ise vergiye tabi değildir. Bu yönüyle, elde edilen kazancın vergiye tabi olup olmadığının tespiti için, satılan hisse senedinin alındığı tarihin bilinmesi önem taşımaktadır.

Tebliğ'de iktisap tarihinin, hisse senedi üzerinde tasarruf hakkına sahip olunan tarih olarak anlaşılması gerektiği belirtilmektedir. Bu genel açıklamadan sonra özellik arzeden bazı durumlar konusunda aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

Bedelsiz Olarak Elde Edilen Hisse Senetlerinin İktisap Tarihi;
Sermaye yedeklerinin ya da kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi nedeniyle hisse senedi sahiplerince bedelsiz olarak edinilen hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınacaktır. Örneğin, 1000 adet hisse senedi 3 Şubat 1999 tarihinde satın alınmış, 500 adet hisse senedi de şirketin kâr yedeklerini sermayeye ilave etmesi nedeniyle 9 Mart 1999 tarihinde bedelsiz olarak iktisap edilmiştir. Bu işlemde 500 adet bedelsiz hisse senedinin iktisap tarihi, 3 Şubat 1999 tarihi olarak esas alınacaktır. Dolayısıyla 3 aylık sınırın aşılıp aşılmadığının tespitinde bedelsiz hisselerin satıldığı tarihle 3 Şubat 1999 tarihi arasında geçen süre dikkate alınacaktır.

Rüçhan Hakkı Kullanılmak Suretiyle İktisap Edilen Hisse Senetleri
Şirketler tarafından bedelli sermaye artırımına gidildiği durumlarda, mevcut ortakların rüçhan haklarını ( öncelikli hisse senedi alma hakkı) kullanmak suretiyle, itibari (nominal) değerini ödemek suretiyle elde ettiği hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak , bedelsiz hisse senetlerinde olduğu gibi, eski hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınacaktır.

Aynı Hisse Senedinden Değişik Tarihlerde Alım yapılması
Aynı şirkete ait hisse senedinden değişik tarihlerde alım yapılması ve bu hisselerin bir kısmının satılması halinde, satılan hisselerin hangi tarihte alındığı konusunda mükelleflerin serbestçe kârar verebilecekleri belirtilmiştir. Böylece, 3 aylık elde bulundurma süresinin kârşılanabilmesi açısından mükellefler lehine düzenleme yapılmıştır.

Hisse Senedi Alım Satım Kazancının Tespiti
Hisse senetlerinin elden çıkârılmasından doğan kazanç, satış bedelinden, elden çıkârılan hisse senetlerinin maliyet bedelinin düşülmesi suretiyle tespit edilmektedir. 1 Ocak 1999 tarihinden önce iktisap edilen ve borsada işlem gören hisse senetlerinin gerçek maliyet bedeli yerine, bu hisselerin 1998 yılının son işlem gününde borsada oluşan ortalama fiyatları esas alınabilecektir. Vergilendirilecek alım satım kazancının tespitinde ise alım satım kazancının enflasyondan arındırılmasına yönelik olarak maliyet bedeli endekslemesi ve indirim oranı uygulanması olmak üzere iki ayrı yöntem mevcuttur.

Maliyet Bedelinin Endekslenmesi
Hisse senetlerinin maliyet bedeli hisse senedinin elden çıkârıldığı ay hariç olmak üzere TEFE oranında artırılmak suretiyle tespit edilmektedir. Dolayısıyla kazancın tespitinde satış bedelinden endeklenmiş maliyet bedeli düşülmektedir. 1 Ocak 1999 tarihinden önce elde edilen hisse senetleri için gerçek maliyet bedeli yerine 1998 yılının son işlem gününde borsada oluşan ortalama fiyatları esas alınmış ise, bu tarihten önceki aylara ilişkin endeksleme yapılamayacaktır.

İndirim oranı yönteminin uygulanması halinde endeksleme uygulaması yapılması mümkün değildir. Mükellefler bu iki yöntemden birini seçmek durumundadır.

Bedelsiz Elde Edilen Hisse Senetlerinin Maliyet Bedeli
Tebliğde, kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi nedeniyle elde edilen bedelsiz hisse senetleri ile, sermaye yedeklerinin sermayeye eklenmesi nedeniyle elde edilen bedelsiz hisse senetlerinin maliyet bedellerinin farklı esaslarda belirlendiği görülmektedir.

Yeniden değerleme fonu, hisse senedi ihraç primleri gibi sermaye yedeği niteliğindeki değerlerin sermayeye eklenmesi nedeniyle bedelsiz olarak hisse senedi elde edilmesi durumunda gerek önceki hisse senetlerinin, gerekse bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerini maliyet bedeli, bedelli olarak iktisap edilen hisse senetleri için ödenen tutarın, sermaye artırımı sonrasında sahip olunan toplam hisse senedi adedine bölünmesi suretiyle tespit edilecektir. Yukârıdaki örnekte sermaye artırımının sermaye yedeklerinden kârşılandığı varsayıldığın zaman ve 3 Şubat 1999'da satın alınan 1000 adet hisse senedi için 45 milyon lira ödendiği bir durumda hem bu 1000 adet hisse senedinin, hem de 9 Mart 1999'da bedelsiz olarak elde edilen 500 adet hisse senedinin maliyet bedeli (45 milyon /1.500=) 30 bin TL olacaktır.

Geçmiş dönem kârları, olağanüstü yedek akçeler gibi kâr yedeği niteliğindeki değerlerin sermayeye eklenmesinde ise, bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin itibari değeri maliyet bedelinin tespitinde dikkate alınmaktadır. Yukârıdaki örnekte sermaye artırımının kâr yedeklerinden kârşılandığı ve bedelsiz olarak elde edilen beher hisse senedinin itibari değerinin 1000 TL olduğu varsayıldığında, gerek daha önceden sahip olunan hisse senetleri gerekse bedelsiz olarak elde edilen hisse senetlerinin maliyet bedeli şöyle hesaplanacaktır.

Zararların Kârlara Mahsubu
Üç aydan kısa bir süre elde tutulduktan sonra satılan hisse senetleri nedeniyle zarar doğması halinde bu zararlar, aynı yıl içinde elden çıkârılan hisse senetleri nedeniyle elde edilen kazançlardan mahsup edilebilmektedir. 3 aydan fazla süreyle elde bulundurulan hisse senetlerinin satışından doğan zararların ise kârlara mahsubu mümkün değildir.

İndirim Oranı
Maliyet bedelinin endekslenmesi yerine, elde edilen alım satım kazancına indirim oranı uygulanması yoluyla kazancın enflasyondan arındırılması da mümkündür.1999 takvim yılı için indirim oranı %5. olarak belirlenmiştir. Buna göre, hisse senetlerinin satış bedelinden maliyet bedelinin düşülmesi suretiyle tespit edilecek alım satım kazancının %5.'u enflasyon kazancı olarak vergi dışı bırakılacak, aşan kısım vergiye tabi olacaktır.

Yıl içinde bazı işlemlerden zarar edilmesi durumunda ise önce zararların kârlara mahsubu yapılacak, kalan tutara indirim oranı uygulanacaktır.

Beyan Edilecek Kazancın Tespitinde İstina Tutarı
Yukârıdaki esaslara göre tespit edilecek kazancın 3.5 milyar lirası vergiden istisna tutulacak, kalan tutar vergilendirilecektir.

Tebliğ'de ayrıca hisse senetlerinin yabancı kaynaklardan finanse edildiği durumlarda finansman giderlerinin elde edilen kazançtan indirimin mümkün olmadığı açıkça belirtilmiştir. Hisse senetlerinin elden çıkârılması dolayısıyla yapılan giderler ise kazançtan indirilebilecektir.

Geçici İlmühaberler
Anonim şirketler tarafından hisse senetlerini yerini tutmak amacıyla çıkârtılan geçici ilmuhaberlerin elden çıkârılmasından sağlanan kazançlar, hisse senetlerine ilişkin olarak yukârıda izah edilen esaslarda vergilendirilecektir.

Önceden sahip olunan hisse senetlerinin maliyet bedeli

45 Milyon

Bedelsiz olarak edinilen hisse senetlerinin itibari değeri

(500 x 1000=) 500bin

Toplam maliyet 45 milyon 500 bin

Beher hisse senedinin maliyet bedeli (45.5 milyon/1500=) 30.333 Lira

e-posta:saban.erdikler@arthurandersen.com