Özel sektör patronları ve özelleştirme ihtiyacı içindeki kamu kesimi borsanın tırmanışa geçtiği dönemde yeni bir halka arz yapmadı. Yapmadıkları için de borsa 11 Ekim'de 1.21 dolardan 17 Ocak'ta 3.79 dolara kadar hızla çıktı. Üç ayı biraz aşkın bir zamanda yüzde 214 artan borsa iki hafta içinde 3.79'dan 2.87'ye inerek yüzde 25 düştü.
17 Ocak'tan bu yana fiyat seyirleri dikkate alındığında borsanın bir düzeltme hareketine girdiğini, bunun öncülüğünü de yabancılar ile yerli büyük yatırımcıların çektiği söylenebilir. Küçük tasarruf sahiplerinden gelen talebin sınırlılığı dikkate alınınca borsanın bir süre dinlenmesi beklenebilir.
* Hazırlık dönemi - Borsanın tırmanışının ani olmasının halka arz yapacakları hazırlıksız yakaladığı söylenebilir. Çünkü halka arza önce karar vereceksiniz, sonra bunun hazırlıklarına girişeceksiniz, sonra da resmi işlemleri yerine getireceksiniz. Bu sürecin belli bir zamanı gerektirdiği çok açık.
Ancak halka açılmayı düşünenler ve bu konuda daha önceden belli bir takım hazırlıkları yapanların da işi ağırdan aldıklarını söyleyebiliriz. Çünkü nereden bakılırsa bakılsın borsanın tırmanışı 3 ayı geçmiş. Bu sürede hemen hemen hiçbir büyük halka arz olmamış. Bunda patronların fiyatların nereye kadar yükseleceğini görme ve üst fiyattan halka arz yapma isteği ağır basıyor. Yani malını ucuza satmak istemiyor.
* Fiyat sınırları - Bu açıdan düşününce borsadaki günlük fiyat değişiminin yüzde 20 yerine örneğin bunun yarısıyla sınırlı olması, yükseliş dönemini daha da uzatabilirdi. Bu da yeni şirketlerin borsaya gelmesi için ek bir süre anlamına gelirdi. Borsada fiyat basamaklarının artırılması ve günlük fiyat değişim sınırının yarıyarıya indirilmesi bu tür büyük çıkışları zamana yayacağı için, herkese düşünme ve hazırlanma fırsatı verebilir. Bu durum sadece arz tarafında değil, talep tarafında da geçerli. Daha geniş kitlelerin borsaya gelmesi ve daha ucuz fiyatlarla hisse senedi alması mümkün olabilirdi.
* Gerekirse serbest bırakılır - Yine aynı fiyat basamakları ve günlük fiyatın sınırlanması, düşüşlerde de ağırlaştırıcı etki yapabilir. Düşüşlerin ağırlaştırılması da en çok küçük tasarruf sahiplerinin panik satışlarını önleyebilir. Denilebilir ki burası borsa, bir şirketin değerini ciddi biçimde etkileyen bir olay meydana gelmişse, fiyatın sınırlandırılması çelişki olmaz mı?
Bu durumda da borsanın fiyatı serbest bırakma yetkisi var.
* 90'daki örnek - 1990 yılındaki büyük yükseliş hem halka açılma yönünden, hem borsaya yeni yatırımcı getirme açısından daha başarılıydı. Borsada yatırımcı sayısı yaklaşık 50 binden 1 milyonun üzerine çıkmıştı. Fiyatlar da 9.5 kat artmıştı. O zaman fiyatlar günde en çok yüzde 10 değişebiliyordu. Bu yüzde 5'e düşürüldü. Bir kaç ay uygulandıktan sonra aracı kuruluşlardan gelen tepkiler üzerine sessiz sedasız eskiye dönüldü. 1994'de çifte seansa geçerken de yüzde 10'luk fiyat değişimi seans başına uygulanmaya başlandı ve dolayısıyla günlük yüzde 20'ye çıktı.
* Sınırlandırma gereği - Bugün açıklanacak olan rakamlar enflasyonda dramatik düşüşleri ortaya koymayacak. Ancak önümüzdaki aylarda bu düşüşü görebileceğiz. Döviz kuru ayda yüzde 2.1 artıyor. Geçmişteki artışının yaklaşık yarısı düzeyinde. Faizler ise yüzde 50'den daha fazla azalmış durumda. Borsadaki fiyat değişimlerinin de buna ayak uydurmasının, günlük fiyat oynamalarının sınırlandırılmasının yararlı olacağını düşünüyoruz. Hem yükselişleri hem de düşüşleri zamana yayacağından ve daha geniş kitlelerin katılımını sağlayacağından dolayı.
Halka arz yapmayınca da borsa düşebiliyor. Yabancıların Ocak ayındaki netsatışlarının 1 milyar doları aştığı hesaplanıyor. Bu açıdan fiyatların tepe noktasını beklemenin anlamı bizce yok.
Sonuç - "Her ziyan bir öğüttür"
