Efendilik sende kalsın

Küçüklüğümde, ne zaman bir haksızlığa uğrasam, ne zaman birilerine kızsam, anneannem hep şöyle derdi: "Aman yavrum, efendilik sende kalsın." Ben de hiç baş kaldırmadım bu emre, hiç sorgulamadım bu kanunu. Böyle yıllar yılı efendilik her yerde, her zaman bende kaldı. Bunun bazen taşınması zor bir yük olduğunu hiç anlatmadım anneanneme... Sonunda çocukluk yıllarımdaki efendiliğim dillere destan oldu. Hani neredeyse bahçeye bir efendilik anıtı dikecektik de sonradan vazgeçtik, konu komşuya ayıp olmasın diye...

Dedem de anneannemin efendilik öğütlerinden nasibini almış bir adam olarak hayatı boyu efendi efendi gazetesini okudu. Sonra da bir gün efendice öldü gitti. Ve işte sadece o gün ailenin tüm fertleri kısa bir ateşkes ilan ederek dedemin efendiliği konusunda anılarını paylaştılar. Hakikaten hiçbirimizin hiçbir zaman sorgulamadığı tek şey dedemin efendiliği oldu. Adamcağız hiç suya sabuna dokunmadı, kimseye zarar vermedi, hiç sesini yükseltmedi, hep ölçülü davrandı.

Mutlu muydu?

Bilmem, bunu da belli etmedi, tıpkı üzüntülerini, hayal kırıklıklarını belli etmediği gibi...

Babam anneannemden etkilenmiş olamaz ama şansıma o da pek bir efendidir, o kadar ki etrafındaki her türlü üçkağıda, çirkinliğe hâlâ inanmakta zorlanır, herkesin özünde iyilik yattığını düşünmeyi tercih eder.

Bu şartlarda yetişen bir insanın evden dışarı çıktığında başına gelenleri hayal edebiliyor musunuz?

***

İnanın bana, geriye baktığımda "efendilik" gösterdiğim bir dolu olayda aslında karşımdakinin derisini yüzmem gerekirdi diye düşünüyorum. Aman merak etmeyin, hem bu düşündüklerimi uygulamaya koyamayacak kadar "iyi" yetiştirildim, hem de isyan dönemim bitti artık. Ne zaman birisi bana zarar vermeye kalkışsa, derin bir nefes alıp o yöreyi terk etmeyi tercih ediyorum. Yani ne yaparsam yapayım kaderimi değiştiremiyorum ve efendilik yine bende kalıyor!

Kalıp savaşmam gerektiğini mi düşünüyorsunuz? Benim de böyle düşündüğüm günler oluyor tabii ama sonra içimden bir ses "değer mi" diye soruyor. Evet, siz söyleyin, değer mi? Boşver, diyor sağduyum, hadi, efendilik sende kalsın. Bazen aklıma takılıyor; yoksa sağduyu aslında anneannemin göbek adı mıydı, ne dersiniz?

***

Geçen gün her zaman ve her durumda "efendi" olmanın ne zor bir şey olduğunu bir arkadaşımla konuşurken, o da kendisinin "Aman, büyüklük sende kalsın" telkinleriyle büyütüldüğünü anlattı. O yıllarda hiçbirimiz çıkıp, "yahu neden ben, hep ben?" diye sormamışız. Ya da soranları öyle bir susturmuşlar ki, seslerini hiçbir zaman biz duymamışız.

Kızgın mısın, sakın belli etme. Kardeşini mi kıskanıyorsun, sus, duyarsa ağlar sonra. Arkadaşların sensiz tatile gittiler diye alındın mı, sus, üzülürler sonra. Eşin yalan mı söyledi, surat asma, kırarsın adamı sonr. Biri verdiği sözü tutmadı mı, hatırlatma, ayıp olur...

İçine at, belli etme, sus, sus, sus...

Ya ben, sonra bana neler olur, bunu hiç düşünen oldu mu? İçimde bir içe atma ağacı büyüdü, büyüdü, köklerine yer kalmadı artık. Bu içimde biriktirdiklerimi ne yapacağımı bir bilen var mı? Peki ya siz, sizinkileri ne yapacaksınız? Nasıl çıkacak bütün bunlar dışarı? Bağıra bağıra mı, yoksa efendi efendi mi?

İşin garibi, ailemin bu efendilik geleneğine ne kadar kızarsam kızayım, oğlumu daha farklı yetiştirmeyi başaramıyorum. Can çıkar, huy çıkmaz demişler ya, işte öyle bir şey. Aynı dedemin arkasından söyledikleri gibi benim arkamdan da "Çok efendiydi" diyecekler diye korkumdan önüme gelene aksi davranıyorum ama nedense kimse kanmıyor.

***

Ah anneanne, şu efendilik sevdandan vazgeçip biraz daha yırtıcı olmayı öğretseydin olmaz mıydı? Bak, efendilik bir işe yaramıyor, herkes bizi aptal sanıyor. Biliyorum, ne dersem diyeyim sen hep aynı şeyi söyleyeceksin: "Boşver, efendilik sende kalsın!" Başka çare kaldı mı, anneanne, kaldı mı?