Hükümetin kurulma aşamasında faizler yükselişe geçti, borsa düşüyor. Aylardır hükümet beklentisi içine giren piyasalardaki bu tepkilerde sadece kâr realizasyonu yok.
Piyasada döviz yok. Ondan önce de lira likiditesi çok az. Sebep dışarıya yapılacak bazı sendikasyon ödemeleri. Yenilenmeyen sendikasyonlara kaynak yaratmak için bazı bankalar ellerindeki kamu kağıtlarını haraç-mezat satışa koydular. Buradan elde ettikleri TL fonlarıyla da dönüp döviz aldılar. Sonuçta faizler yukarı yollandı, dövizde satıcı olan banka kalmadı gibi. Borsa ise hem Çukurova'nın gözaltına alınması ve teminat hissesi olmaktan çıkmasının verdiği satış baskısı, hem de para kıtlığının etkisiyle düşüşte.
3 Haziran baskısı- Hazine'nin Haziran ayında 1.4 milyar dolarlık dış borç ödemesi var. Bankaların sendikasyon ödemeleri de 560 milyon dolarla gelecek ay rekor düzeyde. Eğer dışarıdan yeterli sendikasyon sağlanamaz ve Hazine iyi bir borçlanma gerçekleştiremezse, bu ödemelerin içeride faizler üzerindeki baskısı sürecektir. Bu da borsada satış baskısı doğurabilir.
Para kıtlığının mali piyasalardaki son etkisi sınırlı. Asıl Rusya krizi ile başlayan dönemde Türkiye'den yaklaşık 7 milyar dolarlık net sermaye çıkışı ile büyük hareketler yaşanmıştı. Faiz yüzde 70'den yüzde 150'ye fırlamış, borsa yüzde 66 oranında gerilemişti. Ocak ayındaki Brezilya krizinden sonra dışardan borçlanmada kısmi bir rahatlık geri gelirken borsa da yükselişe geçmişti.
3 Sanayiye etkisi- Para kıtlığının mali kesimde estirdiği fırtına sanayi şirketlerini de vurdu. Şirketlerin bankalara olan borçları yılın ilk üç ayında yüzde 80 arttı. Bankaların donuk alacakları yüzde 20 ile tarihinin en yüksek düzeyine çıkarken sanayi üretimi Kasım ayından beri gerileme ile karşı karşıya. Şirketlerin zararları yüklü miktarda. Sanayi kesimi bir yandan talep daralması ile diğer yandan sermayenin kıtlaşması sonucu fırlayan faiz yükü arasında sıkıştı, kaldı.
3 Bankalara etkisi- Bankaların durumu da aynı. Fonlama yüzde 40 oranında dışarıya bağlıydı. Bu kesim de parasını geri isteyince sistem sıkıştı. Üstelik dışardan borçlanma olanakları kısıtlanan Hazine de yurtiçi tasarruflara yöneldi. Tam bu sırada peşin vergi getirildi. Türkiye geçen yılın ortasından itibaren kıt olan kaynakları kullanma kavgası veriyor. Devlet hem yüksek faizle hem de cebren yurtiçi tasarruflardan aldığı payı artırırken bankalar yurtdışı ödemeleri için kredilerini geri çağırıyor. Dışardan borçlanma kısıtlandığı için bugün dolar faizi yüzde 25 düzeylerine çıktı.
Tam bu aşamada Bankalar Birliği Başkanı Ersin Özince yüksek faizi durdurma çağrısı yapıyor.
Sorun kıt olan sermayeyi artırmada. Bu da hükümetin atacağı adımlara bağlı. Sorunun ana kaynağı aynı zamanda sorunun ana çözümleyicisi konumunda.
Sonuç - "Nedeni yok edin, sonuç ortadan kalkar"
