PERŞEMBE 15 NİSAN 1999
Rusya kriziyle Türkiye'den çıkan paranın yarattığı likidite sıkışıklığı, bankacılık sisteminden 7.5 ayda Merkez Bankası'na 1.8 milyar doların üzerinde kaynak aktarımına yol açtı. Ağustos sonundan itibaren Merkez Bankası'nın verdiği katrilyonlara ulaşan kısa vadeli fonla bono portföylerini döndüren bankalar, sadece haftalık repo ihaleleri için 483 trilyon liralık faiz ödedi. Daha az miktarda fonun aktarıldığı interbank piyasasındaki faiz faturası ise yaklaşık 55 trilyon lira olarak gerçekleşti.
Faize ödenen faiz de hesaba katılırsa, bu rakam aslında çok daha büyük boyutlara ulaştı.
Paranın uzun vadeli tahvillere yatırılmış olması nedeniyle, Merkez Bankası'na ödenen faiz bankanın diğer kaynaklarından karşılandı.
Bu süre zarfından Hazine'nin geri ödemeleri kadar yeniden borçlandığı göz önüne alınırsa, bankaların bu kaynağı Merkez Bankası'na aktarmak için örneğin kredi hacimlerini daraltarak karşıladığı öne sürülebilir. Bu da, bankaların kullanılabilir kaynağını daralttığı için sistemin ödenen faiz miktarı kadar küçülmesine yol açtı.
Merkez Bankası bankacılık sisteminin nakit açığını karşılamaya 25 Ağustos 1998'de başladı. Yılsonuna yakın açık 2 katrilyona, yani 6.4 milyar dolara kadar çıktı. Yılbaşından itibaren döviz girişinin başlamasıyla da rakam 1 katrilyon civarına geriledi.
Merkez Bankası bu açığı iki yolla finanse etti. En önemli kısım haftalık repo ihaleleriyle verildi. Karşılığında bono veya tahvil alınarak verilen, yani tamamen Hazine kâğıtlarının fonlandığı ihalelerde bileşik bazda faiz önceleri yüzde 125 civarındaydı. Yılbaşında yüzde 198'e kadar yükseldi. Daha sonra yüzde 140 civarına geriledi. Bunun yanı sıra Merkez Bankası interbank para piyasasından da fonlama yaptı. Basit faizle yüzde 76-79 seviyelerinden verilen paranın bileşik bazda maliyeti 113-120 civarında kaldı.
Ancak bankaların limitleriyle sınırlı olan bu piyasadan alınan para miktarı diğerine göre çok dar oldu.
Bono portföylerinin fonlanması için ödenen faiz karşılığında, bankalar Hazine'den faiz kazandı. İtfalarda da faiz tahsil edilecek. Ancak haftalık ihaleleriyle fonlanan kısmın maliyeti, özellikle Aralık ortasından itibaren getirinin altında kaldı. İlk başta Hazine faizleri yüzde 135-140 bandında seyrederken, repo faizi yüzde 127 civarındaydı. Yılbaşından sonra ise repo faizi yüzde 140'a yakın seyrederken, Hazine faizi yüzde 100'e kadar indi.
Bu dönemde bankalar fonlama maliyetini sinyeye çekip, faiz düşüşüne oynadı. Yüzde 140'tan yüzde 100'e inen oranlar kağıt üzerinde sisteme yüksek kâr da getirdi. Ancak son zamanlardaki tedirginlik düşüşü durdurdu. Yüksek maliyet sıkıntı yaratmaya başladı.
NADİN TAŞCIOĞLU