PERŞEMBE 24 EYLÜL 1998
İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) dün yapılan meclis toplantısında "İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" çalışmasının sonuçları açıklandı.
Türkiye'nin 500 büyük kuruluşunu izleyen ikinci 500 içinde, ilk sırayı üretimden satışta 4 trilyon 247 milyar lira ile Toprak İlaç, katma değer ve kâr da ise Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) aldı.
İkinci 500 sanayi kuruluş sıralamasında, 29 kamu kurumu ve 471 özel büyük sanayi kuruluşu yer aldı. Toplam 471 özel büyük kuruluş, toplam üretimden satışların yüzde 93.8'ini gerçekleştirirken, kamu kurumlarının payı yüzde 6.2 oldu.
Araştırmada ikinci 500 büyük kuruluşun mali bünyelerinin zayıflığı ve borç miktarları dikkati çekiyor. Özel kuruluşlarda kaynakların yüzde 66.5'i, kamu kuruluşlarında ise kaynakların yüzde 81.4'ü borçlardan oluşuyor. Faaliyet dışı kârların, toplam kâr içindeki payı ise yüzde 71.2 düzeyinde.
Türkiye'nin en büyük ilk 500 şirketini takip eden ikinci 500 kuruluşla ilgili saptamalar şöyle:
* Ciro toplamı 1.388 katrilyon liraya çıkarken, net kârları toplamı da 91.7 trilyon lira olarak gerçekleşti.
* 19 bin 254'ü kamuda olmak üzere, toplam 158 bin 799 kişi ücretli olarak çalışıyor.
* Ödenen faizler, 1997 yılında toplam KDV'siz satış hasılatının yüzde 7.8'ini oluşturdu. Bu oran ilk 500 büyük için yüzde 6.6 idi. İkinci 500 kuruluşta finansman giderlerininin ağırlığının daha büyük olduğu görülürken, bu yapının rekabet gücünü de zayıflattığı vurgulandı.
* Özel kuruluşlarda kaynakların yüzde 52.9'u kısa, yüzde 13.5'i uzun vadeli olmak üzere toplam yüzde 66.5'i dış kaynak (borç). Özkaynak olarak yüzde 33.5 pay bulunuyor.
* Kamu kesiminin varlık yapısı daha da kötü. Kısa vadeli borç oranı yüzde 68.9, uzun vadeli borç oranı yüzde 12.5 olmak üzere borç oranı yüzde 81.4 gibi yüksek orana ulaşıyor. Özkaynak payı ise, sadece yüzde 18.6.
* Faaliyet dışı gelirler, net bilanço kârının yüzde 71.2'sini oluşturuyor. Bu oran, ilk 500 büyük kuruluş için yüzde 52.7 idi.
* 29 kamu kurumunda, sınai faaliyet dışı kâr artışı yüzde 281.7 olarak gerçekleşti. Böylece, sözkonusu kamu kurumlarının 1997 yılında sınai faaliyet sonucu kâr elde etmedikleri, bir başka deyişle zarar ettikleri anlaşılıyor.
* Sonuçlar, kuruluşların büyüklüğü azaldıkça, sınai faaliyet dışı gelirlerinin yükseldiğini ortaya koyuyor.
* Özel şirketlerin sınai faaliyet satış kârlılığının yüzde 1.9 gibi düşük olduğu görülürken, kamu kuruluşlarının zararına satış yaptığı ortaya çıktı.
* Yaratılan katma değerin dağılımında özel kuruluşlarda maaş ve ücretlerin payı yüzde 49.6, faizin payı yüzde 38.6, kiranın payı yüzde 2.4 ve kârın payı da yüzde 9.4 oldu.
* Kamu kesiminde maaş ve ücretlerin payı yüzde 93.7'ye çıkarken, ödenen faizler yüzde 29.9, kira geliri payı yüzde 0.5 ve milli gelir anlamında kâr ise yüzde -24.1 olarak gerçekleşti.
* Özel sanayi kuruluşlarının oranları, ilk 500 içindeki özel kuruluşlarla kıyaslandığında, ödenen ücret ve faizlerin daha yüksek, kârlarının ise daha düşük olduğu görülüyor.
1- Toprak İlaç
2- Abalıoğlu Tekstil,
3- İstanbul Fruehauf Taşıt Araç.
4- Oerlikon Kaynak Elektrod
5- Sanovel İlaç
6- Hektaş
7- Çumra Kağıt
8- Dörtel Tekstil Örme
9- Pınar Yem Sanayi
10- Onsa Bisküvi ve Gıda.'
1- MKEK
2- Gama Endüstri
3- Gamak Makina
4- Karaca Giyim
5- Öztek Tekstil
6- S.İ.S. Sayılgan İplik
7- Adıyaman Çimko
8- Kale Kilit
9- Alkim
10- Esan Eczacıbaşı
1- MKEK
2- Gama Endüstri
3- Roketsan
4- Gamak Makina
5- Constar Ambalaj
6- Karbogaz
7- Gentaş Genel Metal
8- Medya Holding
9- Akkardansa
10- Alkim