PERŞEMBE 24 EYLÜL 1998
SAVAŞ SÜZAL (WASHINGTON)
Türkiye, yine rüşvet ve yolsuzluğun olduğu ülkeler kategorisinde yerini aldı. Berlin'deki Transparency International (Uluslararası Şeffaflık) adlı kurumun 85 ülke üzerinde yaptığı incelemeye göre, en az yolsuzluk yapılan ülke Danimarka. Rüşvet ve yolsuzluğun cirit attığı ülke ise Kamerun... Türkiye ise üçüncü grup ülkeler arasında gösteriliyor.
Kurum, raporunda rüşvet ve yolsuzluk bakımından en temiz ülke veya ülkeleri 10 tam puanla değerlendiriyor. Ve puan sıfıra doğru inişi, ülkelerin yolsuzluk ve rüşvet oranındaki artışı sergiliyor. Buna göre rüşvet endeksinde 10 tam not ile Danimarka geliyor. "Temiz toplum"lu Danimarka'yı sırasıyla Finlandiya, İsveç, Yeni Zelanda, İzlanda ve Kanada izliyor. Amerika ise Avusturya ile birkte 7.5 puanla 17'inci sırada bulunuyor.
Türkiye ise üçüncü gruptaki 54'üncü sırada yer alıyor. Puanı 3.4. En kötü durumdaki sonuncu Kamerun'la arasında 31 ülke olan Türkiye'den "daha iyi" durumda olan ülkeler arasında Zambiya, El Salvador, Fas, Jamaika, Beyaz Rusya, Brezilya, Polonya ve Çek Cumhuriyeti geliyor. Türkiye ile Kamerun arasındaki kötü durumdaki ülkeler içinde Gana, Meksika, Filipinler, Senegal, Fildişi Kıyıları ve Guatemala bulunuyor.
1998 Rüşvet Alım Endeksi'ni hazırlayan Uluslararası Şeffaflık komitesi, bu listeyi uluslararası yatırımcılar, araştırmacı gazeteciler, kamuoylarının tepki ve düşünceleriyle risk analizlerinin incelenerek hazırlandığını bildirdi. Komite'nin Başkan Yardımcısı Frank Vogl, "Türkiye'ye bu puanın verilmesine tüm bu etkenler sayesinde sayıları 10'u bulan araştırma raporları neden oldu" dedi. Ve hemen ekledi: Bu sayı normalin biraz üzerinde...
Hazırlanan listeye bakıldığında ilginç bir gerçek daha göze çarpıyor. Rüşvet ve yolsuzluğun yaygın olduğu ülkeler, IMF ve Dünya Bankası da dahil uluslararası finansman kurumlarından en fazla borç alan ülkeler.
Başkan Yardımcısı Vogl, ilk örnek olarak endeksin 80'inci sırasında yeralan Endonezya'yı gösteriyor. Dünya Bankası ve IMF'den 10 milyar dolarlık finansman alan Endonezya'nın istifa eden Devlet Başkanı Suharto'nun dünya bankalarında 4 milyar doları bulunuyor. Bir diğer örnek 76'ıncı sıradaki Rusya... Ekonominin yolsuzluk ve rüşvet yüzünden çöktüğünü belirten Vogl, "81'inci sıradaki Nijerya'da 30 milyarlık dış borcun yanısıra, ölen diktatör Abacha'nin 500 milyon dolarlık rüşvet aldığını belirledik" dedi. Listenin son beş sırasını Nijerya, Tanzanya, Honduras, Paraguay ve Kamerun paylaşıyor!
Vogl yine bir iyi niyet temmennisi olarak, "Bu hastalıkla mücadelede özellikle listede yeralan ülkelerde faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin rüşvet vermeyi kesmeli, Birleşmiş Milletler tarafından çıkarılan uluslararası rüşvet ve yolsuzlukla mücadele anlaşmalarının derhal yürürlüğe girmeli" diye açıklama da yaptı.
Önlem alınmaması durumunda "serbest pazar" ekonomisinin temel taşı olan çok uluslu şirketler arasında haksız rekabetin artıcağına dikkat çekilen rapor, "Ekonomik bunalımdaki sorunlu ülkelerin yetkilileri ile bürokratlarının rüşvet alma oranı çok yüksek" notuyla sona eriyor.