CUMARTESİ 12 EYLÜL 1998
NURİ KAYIŞ
Ankara- Yargıtay üyeleri Hayrettin Cevheroğlu, Ziya Sağdur ve Kadri Keskin, adalet mekanizmasındaki çarpıkların nasıl düzeltilebileceğine ilişkin bir "Adalet Raporu" hazırladı.
Raporda, Türkiye ve ABD'deki hakimlerin ellerine geçen ücret karşılaştırılıyor. Buna göre, ABD'de en düşük hakim maaşı aylık 11 bin 133 dolar. Bu rakam ABD Yüksek Mahkemesi üyeleri için 13 bin 675, Yüksek Mahkeme Başkanı için ise 14 bin 291 dolara çıkıyor. Türkiye'de ise 30 yıllık hakimin eline geçen 974 dolar.
Yargıtay üyeleri, hakim ve savcıların mali ve sosyal haklarının yıllardır tam olarak verilmediğini, bunun da Anayasa'ya aykırı olduğunu ileri sürdüler. Raporda, ABD bütçesinden adliyelere 13.5, hapishanelere 9.7, suç önleme faaliyetleri için 6.1, uyuşturucuyla mücadele için de 1 milyar dolar ayrıldığı belirtiliyor. Türkiye'de Adalet Bakanlığı'nın 1998 bütçesi ise 121.2 trilyon lira. Yani 450 milyon dolar. Yani, ABD'lilerin bu iş için ayırdığı paranın 60'ta biri. Raporda, Türkiye'deki adalet mekanizmanın düzeltilmesi için yapılması gerekenler şöyle sıralandı:
* Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yeniden düzenlenmeli ve tam bağımsız hale getirilmelidir. Adalet Bakanlığı Müsteşarı, kuruldan çıkarılmalı.
* Anayasa Mahkemesi üyeliği, yeniden seçilmek mümkün olmak kaydıyla 4 yıl ile sınırlı olmalı. Böylece üyelerin kendilerini seçen kurumlar tarafından denetimi de söz konusu olur.
* Yüce Divan görevi Anayasa Mahkemesi'nden alınarak Yargıtay Ceza Daireleri başkanlarından oluşacak bir kurula verilmelidir.
* İdari para cezalarının kapsamı genişletilmelidir. Örneğin, işletme belgesi olmadan veya bandrolsüz video kaseti oynatmak, bazı av ve avlanma yasaklarına aykırılık, orman suçlarını bir kısmı, kabahat türünden bazı suçlar, taş ocakları nizamnamesi kapsamındaki bazı suçlar idari para cezasına dönüştürülüp mahkemelerin meşgul edilmesi önlenmelidir.
* Cumhuriyet savcılarının hazırladıkları iddianamelerin mahkemece reddi mümkün olmalıdır. Mevcut uygulamada, eksik, noksan ve yanlış da olsa mahkeme iddianameyi reddedemiyor. Bu yüzden gereksiz kamu davaları açılıyor.
* Suçu önleyici tedbirler alınmalı. Okullara adalet konusunda dersler konulmalı.
* Verilen cezalar çektirilmeli. Bugünkü infaz sisteminde mahkum, aldığı cezanın ancak yüzde 40'ını çekmektedir.
* Ölüm cezası ile ilgili kesinleşmiş karar, Meclis tarafından bir yıl içinde değiştirilmezse otomatikman infaz edilmelidir.
* Temerrüt faizi oranı yükseltilmelidir. Kötü niyetli borçlular, borçlarını mümkün olduğu kadar geciktirmekte, bu da mahkemelerin iş yükünü sürekli artırmaktadır.
* Devlet her zaman adil davranmalıdır. Oysa günümüzde devlet istimlak sırasında vatandaşın malına değerinin çok altında değer takdirinde bulunuyor.
* Ağır ceza ve DGM dışındaki mahkemeler tek hakimli olmalı.
* Soruşturmanın en iyi ve süratli şekilde yapılabilmesi için bu konuda ihtisaslaşacak adli zabıta mutlaka kurulmalıdır.
* Yolsuzluklarla ilgili suçlarda zamanaşımı süreleri yeniden belirlenmeli ve en azından bir seçim dönemi olan 5 yıldan daha fazla olmalıdır.