Sağlık olsun!

Uzun ömür, sağlıklı hayat dilerim...
Aniden mevzu değiştireceğiz.
Tabii, "uzman" olmadığım bir mevzu. Mutlak doğrular da yok.
"Uzman" değilim; ama bu dertler, çözümler, tartışmalar, tereddütler, endişeler, iki arada kalmalar, üzüntüler, teselliler, kayıplar daha küçük yaşta hayatını değiştirmiş, beş yıldır da bizzat çok sayıda böyle öyküde aktör olmuş biri olarak yazıyorum.
Daha ziyade aktarıyorum.
Ama bir sebebi var, başka bir bakışı değil de bunu aktarmamın:
Bu bakış açısına uzun süredir ikna olmuş durumdayım.

Yanılsama
İnsanlar hem bireysel hem devletler ve uluslararası camia halinde, "neyi daha çok önemseyecekleri " hususunda, "neyin daha yaygın, daha büyük ihtimal, daha büyük sorun, daha can alıcı, can yakıcı, öncelikli" olduğu üstüne "yanılsama ve yanılgı"ya batmış durumda.
Kimi haklı da olabilecek bin türlü neden var.
Ama ciddi bir neden şu:
Milyonlarca insanın neyi nasıl önemsemesi gerektiğini, az sayıda güçlü, "bilgili", etkili, "otorite" ve "otoriter" şahsiyet belirliyor.
"İslami terörle mücadele"yi; "Amerikalı olmayan milyon milyonlarca aç ve aşırı yoksul"u, hatta ABD'de sefil milyonlarca insanı kurtarmaktan daha önemli saydıran ABD Başkanı da olabilir...
Hastalıklarla mücadelede, "milyon milyonlarca parasız çocuk ve bebek"i kurtarmak yerine "binlerce paralı, sigortalı insan"ı "aşırı korkular" ile hem maddi, hem manevi, hem de bedenen "aşırı tedaviler"e sürükleyen "sağlık sektörü" de olabilir.
İlaç firmaları, teşhis makineleri üretenler, kullananlar, kar bekleyenler, sigorta ve özel sigorta sistemi ile varlıklı veya çaresiz, "son çareler"e sarılmış insanlara abananlar da, iyi niyetle ve insanüstü çabalarla ancak böyle bir teşhis ve tedavi kültürüyle hareket eden doktor ve hastaneler de.

Kalp riski
"Para Peşinde Tıp: Sağlığın böyle pahalı olmasının gerçek nedeni" başlıklı kitap yazmış olan Maggie Mahar, "Health Beat" internet sitesinde bazı araştırmalara değindi.
"Şanslarınızı bilin" başlıklı kitabın doktor yazarları Steve Woloshin ile Lisa Schwartz, ölüm ihtimalleri hesaplamış (tabii ABD için):
1. 40 yaşında erkekseniz, 10 yıl içinde kalp yahut inme ile ölme ihtimali 10 binde 4.
2. 50'nci doğum gününü görmeden kazada ölme ihtimali ise 10 binde 6. Yüzde 50 yüksek.
3. Birçok erkek kalp ve damar hastalıklarından ölme riskinin, özellikle yaşlanınca büyük olduğuna ikna olmuş durumda. Oysa 60'ında da 10 yıl içinde kalp veya inmeden ölme riski 10 binde 37. Başka nedenle ölme ihtimali bunun üç katı.
4. İstisna şu: 60 yaşında sigara tiryakisi iseniz, 10 yıl içinde kalp veya inmeden ölüm riski 10 binde 67'ye, akciğerden ölüm riski 10 binde 59'a yükseliyor.

Göğüs riski
Konular tatsız ama, mesela "çok yaygın" korku olan "göğüs kanseri":
1. 35 yaşında bir kadının 45'ine kadar göğüs kanserinden ölme riski 10 binde 1.
2. Aynı kadının kaza ile ölme riski ise 10 binde 2.
3. Yaşlandıkça, göğüs kanserinden ölüm riski artıyor, ancak başka sebeple ölüm riski de öyle.
4. 60 yaşında kadının 10 yıl içinde göğüs kanserinden ölme riski 10 binde 7.
5. O yaşta bir kadının kalpten ölme riski iki katı: 10 binde 14.

Gereksiz
Mahar, başka bir araştırmaya atıf yapıyor: "Hastalık Hastası" başlıklı yeni kitabında genetikçi, bağışıklık kimyası üstüne uzman bilim adamı, tıp profesörü Nortin Hadler'in söyledikleri:
1. Kalp, damar hastalıklarından ölüm oranı düşüyor.
2. Kimi kadın, mamografiyle teşhislerle göğüs kanserinde doğru tedavi görürken, daha çoğu da gerekmediği halde yoğun tedavilere sürükleniyor.
3. 55 yaş üstünde göğüs kanserinden ölecek her bir kadını bulabilmek için yılda ortalama 250 kadın mamografiden geçiyor.
4. 247 kadında bir şey çıkmıyor. O tek kadının yanında, iki kadın daha teşhis ediliyor: Göğüs kanseri bulunan ama asla bundan ölmeyecek iki kadın.
5. Tarama, üç kadını tedaviye yolluyor. Üçte ikisi için tedaviler gereksiz.
6. En iyi senaryo şu: 250 kişide yakalanan o tek kadın da kurtarılıyor. Diğer iki kadın, hiçbir fayda olmadan, yoğun endişeye ve tedavinin yan risklerine atılıyor.
7. Yaşlı kadınlarda "erken teşhis" zaten anlamlı değil. Göğüs kanseri o yaşlarda ölüm nedeni olabilir ama en güçlüsü değil.
8. Aile geçmişinde göğüs kanserinden erken ölüm yoksa, genç bir kadının o yaşlarda yoğun taramaya maruz kalması doğru değil.
9. Artık şu açık: Gereksiz biopsilerin riski, bir hayat kurtarma ihtimalinden daha yüksek. 50 yaş altı ve 74 yaş üstü mamografi önerilmiyor. Hatta, sadece 50 ile 69 yaş arasında yılda ya da iki yılda bir öneriliyor.
10. Gereksiz ve aşırı tedaviler de bazen çok gereksiz: Lokal operasyon, radyasyon, kemoterapi, ameliyatlar, garantili olsun diye yaygın ve yoğun lokal operasyon, hatta acı verici, pahalı takma göğüs operasyonları.
11. Bir soru şu: Bu kadınların kaçta kaçı, lezyonun hiç farkında olmasa, yaşam kalitesi bakımından daha iyi durumda olurdu? Hele yaşlılar.
12. Amerikalılar yersiz erken teşhis çabası ve gereksiz tedaviye gömüldü. Oysa, emin olduğumuzu sandığımız ne varsa, sadece geçici doğru; ama yeni bir doğru hemen kabul edilmiyor.
13. Şunu unutmamalı: Zaten ölümlüyüz. Ölüm korkusu her semptomda hayatı öldürmemeli. Bedenimizi, hayatımızı; ölümsüzlük peşinde, aslında sağlığa da faydasız bir şiddete maruz bırakmamalı. Nasıl ve ne zaman öleceğiniz yerine, ne zaman nasıl yaşayacağınız önemli. Oysa sistem insanlara çok sayıda muhtemel ölüm nedeni arasından sadece birini teşhis ve tedavi ihtimali için büyük enerji ve para harcatıyor.