Profesörler, deliler ve satranç oyuncuları

Elif Şafak Zaman'da Simon Winchester'in "Profesör ve Deli" (The Professor And The Madman) kitabı üzerine yazmıştı.
Kitapta ünlü Oxford Sözlüğü'nü ( yapımı 1857) hazırlayan profesör James Murray'in en büyük yardım aldığı kişi olan William Chester Minor tam yirmi sene boyunca bıkmadan usanmadan kelime toplayıp Murray'a gönderiyor. Minor ile Murray bu zaman zarfında hep yazışıyor, birbirlerine danışıyorlar.
Sözlük tamamlandığında profesör bu gizemli arkadaşına bizzat teşekkür etmek için elindeki adrese gitmeye karar veriyor. Ancak oraya gittiğinde hiç ummadığı bir sürprizle karşılaşıyor. Verilen adres bir akıl hastanesi çıkıyor. Meğer profesör Murray'in seneler seneler boyu yazıştığı, dilin incelikleri konusunda akıl danıştığı Bay Minor bu hastanenin en uzun süreli kalan hastasıymış.
Belki okumuşsunuzdur. Stefan Zweig'in de, bu gerçek olayı hatırlatan "Satranç Oyuncusu" (Schachnovelle) romanının kahramanı "Dr. B" Naziler tarafından bir hücrede sorgulanırken, ele geçirdiği bir satranç kitabını ezberleyen ve yarı meczup hale gelen bir satranç ustasıdır. Onun romandaki rakibi de aklı satrançtan başka bir şeye ermeyen Czentovic adında köylü bir satranç şampiyonudur.
Zweig'in Dr. B'si Nazizmin yaraladığı toplumu, Czentoviç de Hitler'i simgeler.
Dr. B satranç kitabını bir Nazi savcısının cebinden çalmıştı
Toplumdan kopmuş ve dünyaya yabancılaşmış izolasyon içindeki insanların bazen kelimelere, bazen satranca, bazen de ideolojilere takıldığını Elif Şafak'ın yazısı bana hatırlattı.