Resesyon düşüşünün neresindeyiz?

Küresel piyasalarla birlikte Türkiye finansal piyasalarının da tansiyonu yeniden tavana vurdu. ABD ekonomisi ve borsalarının öncülüğünde geçen yıl ortası gibi başlayan dalgalanmada 16 Ağustos 2007, 27 Kasım 2007 ve 22 Ocak 2008'de görülen borsaların dip seviyelerinden sonra, 7 Mart tarihli piyasa verileri de, yeni bir taban oluşturmaya çok yaklaştı.

- Neden kritik aşama?- Bitişikte yer alan tablodan izlenebileceği gibi, ABD borsalarının düzeyi 2223 Ocak 2008 tarihlerindeki dip seviyesine çok yaklaştı. Diğer dünya borsalarının durumu da aynı. Zaten hareketler hep birlikte oluyor. 22 Ocak'ta 11.635 puana inen Dow Jones Endeksi 7 Mart Cuma günü 11.779 puana kadar geriledi. S&P 500 Endeksi de 23 Ocak'ta 1.270 puana inmişti. 7 Mart'ta gün içinde 1.282 puana kadar geriledi. 23 Ocak düzeyine inmesine sadece 12 puan kaldı. Yani borsalar tarihi dip düzeylerine çok yaklaştılar. Dünyanın diğer borsaları da ABD piyasaları gibi, kritik eşiğe çok yaklaştılar.
Eğer bugün veya önümüzdeki günlerde bu dip seviyeler aşağı yönde geçilirse, borsaların uzun vadeli trendi iyice belirginleşecek ve yeni dip seviyelerine doğru gidilecek. Ya da piyasalar 22 Ocak'taki dip seviyelerine çarpıp yukarı dönecekler ve şimdilik durumu kurtarmış olacaklar.
7 Mart'taki dip seviyelerine göre 11 Ekim 2007'deki tepe noktalarından Dow Jones Endeksi yüzde 17.5, S&P 500 Endeksi de yüzde 18.6 geriledi. Bitişikte izlenebileceği gibi, 11 Ekim'de Dow 14.280, S&P 1.576 ile rekor değerlerine ulaşmıştı. İlginç ki, S&P 500 Endeksi 11 Ekim 2007'de 24 Mart 2000'deki 1.553 puanlık tarihi değerini çok az aşmış. Hemen hemen aynı yerden geri dönüşünü başlatmış.

- Düşüş nereye kadar?- Borsalarda gerileme olacak da acaba nereye kadar olacak? Bugüne kadar meydana gelen yüzde 1718'lik düşüşler en gelişmiş sermaye piyasasını ve en gelişmiş ekonomiyi kesmeye yetmez mi?
Bunun yanıtlarından biri geçmişteki piyasa hareketlerinde, diğeri de bugün yaşanmakta olan ekonomik durgunluğun veya resesyonun boyutunun, derinliğinin ne olacağında, ne kadar süreyle devam edeceğinde yatıyor.
Son açıklanan ekonomik veriler de resesyon ihtimalini güçlendiriyor. İş Yatırım'ın Türkiye'ye getirdiği ve son krizi, 2006 yılından itibaren tahmin eden ABD'li ekonomist Nouriel Roubini, resesyonun en az bir veya bir buçuk yıl süreceğini düşünüyor . Roubini'ye göre, ABD ekonomisi aralık ayından itibaren zaten resesyona girdi, bu aşamadan sonra alınan önlemlerin belli bir faydası olacak ama resesyonu önleyemeyecek. Çünkü çok geç kalındı. Dünyanın geri kalanı da ABD resesyonundan etkilenecek, Türkiye ise 2001 krizi ve sonrasında aldığı önlemlerle resesyondan daha az etkilenmeye aday.
Eğer krizin teşhisçisinin tahmini doğru çıkacaksa, bu resesyon 2001'dekinin en az iki katı daha uzun vadeli ve daha büyük olmaya aday. Yani piyasalara etkisi de buna göre daha uzun ve daha derin olabilir.

- Resesyon düşüşü yüzde 40- Gelelim en yakın tarihli ABD resesyonuna piyasaların verdiği tepkiye. 2001 resesyonunda Fed'in faizleri yüzde 6.5 düzeyinden yüzde 1'e indirildiğini biliyoruz. Son dalgalanmada ise faizleri yüzde 5.25'ten yüzde 3'e düşürdü. Devamı da bekleniyor ve isteniyor. En yakın tarihli ABD Merkez Bankası faiz kararı toplantısı 18 Mart'ta. Piyasaların istediği ve fiyatladığı faiz indirimi de 0.75 puan. Yani yüzde 2.25'e düşürülmesi. Nouriel Roubini de Fed'in faizleri önce yüzde 2'nin, sonra yüzde 1'in bile altına çekmesini bekliyor.
2001 resesyonunda ABD borsalarının ne kadar düştüğünü soldaki tabloda çıkardık. Dow Jones Sanayi Endeksi yanında ABD piyasalarını daha iyi yansıtması nedeniyle S&P 500 Endeksi'ni de baz aldık. 14 Ocak 2000'den 10 Ekim 2002'ye kadar devam eden düşüş trendinde Dow Jones yüzde 39.7 değer kaybetmiş. 2 yıla yaklaşık veya 7 çeyrek devam eden düşüş sürecindeki kayıp yüzde 40.
Buna karşılık çok daha geniş temsil kabiliyeti olan S&P 500 Endeksi de yüzde 39.2 gerilemiş. Endeks'te düşüş trendi 24 Mart 2000'de 1.553 puandan başlamış ve 21 Eylül 2001'de 945 puanla bitmiş.
İki endeksin de söylediği aynı. 2001 ABD resesyonunda hisse senedi fiyatları ortalama yüzde 40 değer kaybetmiş.

- Yola devam mı?- Eğer resesyon fiyatlanıyorsa ve gerçekleşme bu yönde olacaksa, geçmişteki eğilimler de gereçliyse henüz bu fiyatlamanın yarısı düzeyine gelinmiş durumda. En azından son resesyona hisse senedi piyasalarının verdiği tepki böyle diyor. Rekor düzeyinden sadece yüzde 17 gerilemiş bugünkü fiyatların resesyonu yansıttığını söylemek zor. Bu durumda daha yolumuz var demektir.

- Sonuç- "Talih, vermediğini geri almaz." Seneca