Seçmenin oy kullanma rehberi

Yaklaşık iki aydır tv ekranlarında, miting meydanlarında süren tartışma ve yarış sandıktan çıkacak sonuçlarla sevinç ve hüzne dönüşecek. 22 Temmuz Pazar günü yapılacak genel seçimlerde ise 699'u bağımsız 7 bin 394 aday yarışacak. 85 seçim bölgesinin bulunduğu seçime toplam 14 siyasi parti katılacak ve 42 milyon 533 bin 41 seçmen, 158 bin 700 sandıkta oy kullanacak.

NEREDE OY KULLANACAĞINIZI ÖĞRENMEK İÇİN TIKLAYINIZ

LİDERLER NEREDEN ADAY?

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Saadet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan İstanbul 1. bölgeyi tercih etti. Erdoğan ve Kutan'ın yanı sıra Halkın Yükselişi Partisi Genel Başkanı Yaşar Nuri Öztürk İstanbul 3. bölge, Aydınlık Türkiye Partisi Genel Başkanı Oktay Öztürk İstanbul 3. bölge, İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek İstanbul 2. bölge adayı olarak seçime katılacak. Bu seçimlerde CHP Lideri Deniz Baykal Antalya, DP Genel Başkanı Mehmet Ağar Elazığ, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli de Osmaniye'den aday olacak. Genç Parti Genel Başkanı Cem Uzan adaylık için İzmir 1. bölgeyi, TKP Genel Başkanı Aydemir Güler Mersin'i, BTP Genel Başkanı Haydar Baş Trabzon'u, LDP Genel Başkanı Cem Toker de İzmir 2. bölgeyi tercih etti.

BAĞIMSIZ ADAY PATLAMASI

22 Temmuz seçimlerini diğer seçimlerden ayıran en önemli özellik bağımsız aday sayısında yaşanan patlama oldu. 3 Kasım 2002 seçimlerine 190 aday bağımsız girerken bu sayı, DTP'nin bağımsız aday gösterme kararı ve bazı partilerin de bu yöntemi tercih etmesi nedeniyle bu seçimlerde 699'a ulaştı. 70 milletvekili çıkaracak olan İstanbul,152 adayla Türkiye genelinde en fazla bağımsız adayın yarışacağı il oldu. Seçim sonuçlarına ilişkin yapılan tahminler ise 22 Temmuz'da en az 25-30 bağımsız milletvekilinin Meclis'e gireceği yönünde.

BAĞIMSIZ ADAYLAR ARASINDA GENEL BAŞKANLAR DA VAR

DTP'nin başlattığı bağımsız aday uygulamasını bazı partilerin genel başkanları da tercih etti. Seçim yarışına bağımsız aday olarak katılan genel başkanlar ise BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu (Sivas), ÖDP Genel Başkanı Ufuk Uras (İstanbul 1. bölge), DTP Genel Başkanı Ahmet Türk (Mardin), Güçlü Türkiye Partisi Genel Başkanı Tuna Bekleviç (Edirne) EMEP Genel Başkanı Levent Tüzel (İzmir 1. bölge)oldu.

KİM NEREDE OY KULLANACAK?

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer geçen seçimde olduğu gibi bu seçimde de oyunu Çankaya Ahmet Andiçen İlköğretim Okulunda kullanacak. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Büyükanıt ve kuvvet komutanları ise Çankaya İlköğretim Okulu'nda sandığa gidecek. Seçimlerde Meclis Başkanı Bülent Arınç Manisa'da, Başbakan Erdoğan İstanbul'da Burhaniye İlköğretim Okulu'ndaki 2165 No'lu sandıkta oy kullanacak. Daha önce Ankara'da oyunu kullanacağı bildirilen CHP lideri Deniz Baykal ise son dakika değişikliği ile Antalya'da oy kullanma kararı aldı. Osmaniye'den milletvekili adayı olan MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli Ankara'da Anıttepe İlköğretim okulunda sandığa gidecek. Demokrat Parti Genel Başkanı Mehmet Ağar seçim bölgesi Elazığ'da, seçime İzmir adayı olarak katılan Uzan, İstanbul'da Beykoz Kavacık'ta bulunan Atatürk İlköğretim okulunda oyunu kullanacak. Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül ise oyunu Kayseri'de Melikgazi Mustafa Eminoğlu Anadolu Lisesi'nde 1206 No'lu sandıkta kullanacak. Seçime bağımsız aday olarak giren BBP Genel Başkanı Muhsin Yazıcıoğlu seçim bölgesi Sivas'ta sandığa gidecek. 22 Temmuz seçimlerinde yer almayan DSP Genel Başkanı ve SHP Genel Başkanı Murat Karayalçın ise seçim günü Ankara'da olacak isimler arasında. Sezer ve Karayalçın oylarını Çankaya'da kullanacak. Sezer Türkkonut İlköğretim Okulu'nda, Karayalçın ise Çankaya lisesinde sandığa gidecek. Saadet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan ve Erbakan da oyunu Ankara'da kullanacak isimler arasında.

OY PUSULASINDAKİ SİYASİ PARTİ SIRALAMASI

Siyasi partilerin oy pusulasında hangi sırayla yer alacakları çekilen kur'a ile belirlendi. Buna göre birleşik oy pusulasında sırasıyla Aydınlık Türkiye Partisi, Bağımsız Türkiye Partisi, Saadet Partisi, İşçi Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Halkın Yükselişi Partisi, Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Genç Parti, Demokrat Parti, Liberal Demokrat Parti, Milliyetçi Hareket Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi, Emek Partisi ve Türkiye Komünist Partisi yer alacak.

HANGİ İL KAÇ MİLLETVEKİLİ ÇIKARACAK?

YSK'nın kesinleşen seçmen listelerine göre, Türkiye'de ortalama 77 bin 333 seçmene bir vekil düşüyor. Ancak milletvekilleri ülke bazında değil, il bazında seçileceği için her bir ilde milletvekiline düşen seçmen sayısı da farklılık gösteriyor. Seçimlerde illerin çıkaracağı milletvekili sayısı ise şöyle olacak:

"Adana: 14, Adıyaman: 5, Afyon: 7, Ağrı: 5, Amasya: 3, Ankara: 29, Antalya: 13, Artvin: 2, Aydın: 8, Balıkesir: 8, Bilecik: 2, Bingöl: 3, Bitlis: 4, Bolu: 3, Burdur: 3, Bursa: 16, Çanakkale: 4, Çankırı: 3, Çorum: 5, Denizli: 7, Diyarbakır: 10, Edirne: 4, Elazığ: 5, Erzincan: 3, Erzurum: 7, Eskişehir: 6, Gaziantep: 10, Giresun: 5, Gümüşhane 2, Hakkari: 3, Hatay 10, Isparta: 5, Mersin: 12, İstanbul: 70, İzmir: 24, Kars: 3, Kastamonu: 4, Kayseri: 8, Kırklareli: 3, Kırşehir: 3, Kocaeli: 9, Konya: 16, Kütahya: 6, Malatya: 7, Manisa: 10, Kahramanmaraş: 8, Mardin: 6, Muğla: 6, Muş: 4, Nevşehir: 3, Niğde: 3, Ordu: 7, Rize: 3, Sakarya: 6, Samsun: 9, Siirt: 3, Sinop: 3, Sivas: 6, Tekirdağ 5, Tokat: 7, Trabzon: 8, Tunceli: 2, Şanlıurfa: 11, Uşak: 3, Van: 7, Yozgat: 6, Zonguldak: 5, Aksaray: 4, Bayburt: 2, Karaman: 3, Kırıkkale: 4, Batman: 4, Şırnak: 3, Bartın: 2, Ardahan: 2, Iğdır: 2, Yalova: 2, Karabük: 3, Kilis: 2, Osmaniye: 4, Düzce: 3."

HAMİLE,YAŞLI VE ÖZÜRLÜLER ÖNCELİKLİ

Vatandaşlar, hangi sandık seçmen listesine yazılmış ise ancak o sandıkta, seçmen bilgi kağıtları ve kimlik belgeleriyle oy kullanabilecek. Kağıdı bulunmayıp kütüğe kayıtlı olanlar, ibraz edecekleri kimlik belgeleriyle (nüfus kağıdı, resmi daireler veya iktisadi devlet teşekküllerince verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, ehliyet, evlenme cüzdanı) oy verebilecekler. Seçmenler, YSK'nın ''www.ysk.gov.tr'' internet sitesinden de hangi sandıkta oy kullanacaklarını öğrenebilecek.

Seçim günü, sandık başına gelen seçmenler, sandık kurulu önüne kurul başkanı tarafından sıra ile birer birer alınacak. Gebeler, hastalar, özürlüler ve yaşlılar sırada bekletilmeden oylarını kullanabilecek. Görme özürlüler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilecek.

"EVET" VEYA "TERCİH"

Seçmenler, sandık kurulu başkanından alacakları birleşik oy pusulası ve mühürle kapalı oy verme yerine girecekler. Burada oyunu vereceği partinin ambleminin veya bağımsız adayın isminin altındaki yuvarlak içerisine "Evet" veya "Tercih" mührünü basacak, pusulayı zarfa koyarak sandığa atacaklar. Mükerrer oy kullanımını önlemek için oyunu kullanan seçmenin sol işaret parmağı çıkmayan boya ile boyanacak.

TUTUKLULARIN OY KULLANMASI

Pazar günü ceza infaz kurumları ve tutukevlerine de sandık konulacak. Sandığın konulacağı yer, cezaevi idaresinin de görüşü alınarak, ilgili ilçe seçim kurulu başkanının nezaretinde belirlenecek. Tutuklular, yeterli güvenlik tedbiri alındıktan sonra, ceza infaz kurumları ve tutukevi idaresinin belirleyeceği bir düzen içinde oy kullanacakları sandık bölgesine getirilecek. Tutukluların serbest ve gizlilik içinde oylarını kullanmaları sandık kurulu tarafından sağlanacak.

OY VERME SAATLERİ

Oy verme işlemi, Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis illerinde 07.00-16.00 saatleri arasında, bu illerin dışındaki illerde ise 08.00-17.00 saatleri arasında yapılacak. Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa, sandık kurulu başkanı bunları saydıktan sonra sıra ile oylarını kullanmalarına izin verecek. Ceza infaz kurumları ve tutukevinde oy verme saat 08.00'de başlayacak ve Yüksek Seçim Kurulunca başka bir süre belirlenmemiş ise saat 17.00'de sona erecek.

SEÇİM GÜNÜ YASAKLARI

Propaganda dönemi, siyasi partilerin radyo ve televizyonda bugün (Cumartesi) yapacakları son konuşmalarla saat 18.00'de sona erecek. Bu saatten oy verme günü olan 22 Temmuz Pazar günü saat 21.00'e kadar yayın yasağı uygulanacak. Pazar günü saat 06.00'dan gece saat 24.00'e kadar, her ne suretle olursa olsun alkollü içki satılmayacak, içkili yerlerde umumi mahallerde alkollü içki verilmeyecek, içilmesi yasak olacak. Oy verme süresince bütün umumi eğlence yerleri kapalı kalacak, eğlence yeri niteliğini taşıyan lokantalarda yalnız yemek verilebilecek. Sabah saat 06.00'dan gece saat 24.00'e kadar, emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka hiçbir kimse silah taşıyamayacak. Oy verme günü saat 18.00'e kadar radyolar ve her türlü yayın organları tarafından seçim ve seçim sonuçları ile ilgili haber, tahmin ve yorum yapılması yasak olacak. Saat 18.00-21.00 arasında radyolarda ve her türlü yayın organlarında ancak Yüksek Seçim Kurulu tarafından seçim ile ilgili olarak verilecek haber ve tebliğler yayınlanabilecek. Saat 21.00'den sonra bütün yayınlar serbest olacak. Ancak Yüksek Seçim Kurulu gerek görmesi halinde saat 21.00'den önce de yayınların serbest bırakılmasına karar verebilecek.

MİLLETVEKİLLERİ NASIL DAĞITILACAK?

Gümrük kapılarında kullanılan oylar, Türkiye barajında ve her seçim çevresinde etkili olacak. YSK'nın belirlediği esaslara göre, seçim sonuçlarının belirlenmesinden önce Türkiye genelindeki toplam geçerli oylar tespit edilecek. Bu oylara gümrük kapılarında kullanılan toplam geçerli oylar eklenecek. Bu şekilde belirlenecek toplam kullanılan geçerli oy sayısının yüzde 10'unu aşan siyasi partiler, milletvekili çıkarmaya hak kazanacak. Milletvekili çıkarmaya hak kazanan siyasi partilerin belirlenmesinden sonra, gümrük kapılarında kullanılan oylar bu kez her seçim çevresine ayrı ayrı yansıtılacak. Daha sonra partilerin ve bağımsızların seçim çevresinde çıkaracağı milletvekili sayısı hesaplanacak.

Bu hesaplama Milletvekili Seçimi Kanunu'na göre, şöyle yapılacak:

Barajı aşan siyasi partilerin, bir seçim çevresinde aldığı toplam oy, o seçim çevresinin çıkartacağı milletvekili sayısına ulaşılıncaya kadar önce bire, ikiye, üçe, dörde... ayrı ayrı bölünecek. Bu bölme işleminde ortaya çıkan rakamlar ile bağımsız adayların aldıkları oylar büyüklerine göre sıraya dizilecek. Sıralamaya göre milletvekilleri siyasi partiler ve/veya bağımsızlara dağıtılacak. Örneğin, bir seçim çevresi 5 milletvekili çıkaracaksa, bölme sonucu ilk 5 sırada yer alacak siyasi parti adayları ve/veya bağımsızlar milletvekili seçilmiş olacak.

OY VERİRKEN DİKKAT

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'a göre, oy verme günü seçmenler belirlenen yasaklara uymamaları halinde alacakları cezalar şöyle:
-Haksız oy temin edenlere 1 yıldan 3 yıla hapis cezası,
-Seçmenin oyunu kullanmasına engel olanlara 1 yıldan 4 yıla hapis cezası,
-Sandık başında oy verme yönünden kendisine yükletilen ödevleri ihtara rağmen yapmayan seçmenler 500 liradan bin liraya kadar hafif para cezası,
-Oyunu kullandıktan sonra ihtara rağmen sandık başından ayrılmayan veya herhangi bir müdahale, telkin veya tavsiyede bulunan veya bunlara teşebbüs edenler 3 aydan 1 yıla hapis cezası,
-Oy verme sırasında seçme yeterliği olmadığını bildiği halde oy vermeye teşebbüs edenler veya verenler 2 yıldan 5 yıla hapis cezası,
-Başkasının adını taşıyarak oy vermeye teşebbüs eden veya verenlere 3 yıldan 5 yıla hapis cezası,
-Bir sandıkta oy verdikten sonra başka bir sandıkta oy vermeye teşebbüs eden veya veren kimselere 3 yıldan 5 yıla hapis cezası."

(ANKA)