|
|
 |
 |
 |
 |
| Abdülmecid'in kitabesi Amerikan Senatosu'na tepeden bakıyor
|
|
Ermeni tasarısının Amerikan Senatosu'nda oylanmasına şunun şurasında birkaç hafta kaldı. Senatonun soykırımı kabul etmesi hâlinde Washington ile ilişkilerimizin içinden çıkılmaz bir hâle gelmesi ihtimali, bana bu ilişkilerin başlangıcındaki hoşluklardan birini hatırlattı: Dünyanın en uzun dikilitaşı olan 168 metrelik Washington Anıtı'nın üzerinde Sultan Abdülmecid'in mermer üzerine işlenmiş tuğrasıyla Türk hat sanatının büyük ismi Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin nefis bir yazısının bulunmasını ve bu kitabenin Amerika'ya gönderiliş öyküsünü...
İLHAMI MISIR'DAN ALDILAR
Amerikalılar, 19. yüzyılın ortalarına doğru, ülkelerinin kurucusu olan George Washington'ın hatırasına inşa edilecek bir anıt dikmeye karar verdiler. Anıt eski Mısır dikilitaşlarına benzeyecek ama omlardan çok daha yüksek olacaktı. Projesini Güney Carolinalı mimar Robert Mills'in çizdiği anıtın temeli 1848'in 4 Temmuz'unda atıldı ama ödeneğin yetmemesi, siyasi partilerin proje yüzünden birbirlerine girmesi ve çıkan iç savaş yüzünden inşaat bir türlü tamamlanamadı. Çalışmalar ancak 1876'da, zamanın başkanı Grant'ın yayınladığı bir kararname ile yeniden başlayabildi ve anıtın resmi açılışı 21 Şubat 1885'te yapıldı. 168 metrelik dikilitaşın içine 897 basamaklı demir bir merdiven ile bir de asansör yerleştirilmiş, üzeri Maryland mermerleriyle kaplanmış ve uç kısmına doğru anıtta isimlerinin yeralmasını isteyen bazı dost memleketlerin gönderdikleri ve yine mermerden imal edilmiş kitâbeler yerleştirilmişti. Hediyeler, Amerikan Dışişleri Bakanlığı'nın yabancı ülkelere resmen yaptığı taleplerden sonra gönderilmişti. Bakanlık, dikilitaşın yapılmasına karar verilmesinden hemen sonra, Washington'daki yabancı ülkelerin temsilcilerine taşın sadece Amerika'nın değil, bütün dünyanın özgürlük sembolü olacağını söylemiş ve anıtın dış yüzünde isimlerinin yeralmasını isteyen memleketlerden gelecek hediyelerin mermere monte edileceğini duyurmuştu.
390 KURUŞ MASRAF ETTİK
Bakanlığın talebinden sonra, birçok ülke, dünyanın bu en büyük dikilitaşında kendi isimlerinin de bulunması için, Washington'a birbirinden güzel mermer plakalar yolladılar. Meselâ, Çin İmparatoru, üzerinde George Washington'u öven Çince ifadelerin yeraldığı büyük bir levha, Mısır'ın Kavalalı Mehmed Ali Paşa soyundan gelen valisi, tarihi İskenderiye Kütüphanesi'nden kalma bir mermer gönderdi. Yunan Kralı eski Yunanca ile yazılmış bir kitabe, Kuzey Afrika'daki yerel beylerden biri Kartaca'dan kalan ve meyve ağacının altındaki bir atlıyı resmeden nadir bir kabartma, Yunan kilisesi de eski Mısır dönemine ait 3 bin senelik bir heykel yolladı ve bu hediyeler, anıtın üst tarafına yerleştirildi. Bir diğer mermer hediye de İstanbul'dan, zamanın padişahı Sultan Abdülmecid'den gitti: Mermer üzerine işlenmiş son derece güzel bir hat, yani yazı ve hükümdarın tuğrası... Amerikalılar, Washington'daki yabancı temsilciliklerden hediye istedikleri sırada, Osmanlı Devleti'nin temsilcisi Emin Bey ile de görüşmüş ve "Majesteleri Sultan Hazretleri taşın üzerine yerleştirilmek üzere bir hediye gönderecek olduğu takdirde, bunu zevkle kabul ederiz" demişlerdi. Emin Bey, bakanlığın talebinden İstanbul'daki Hariciye Nezâreti'ni haberdar etti, hâriciye de konuyu saraya yazıp padişahın nasıl bir plaket göndermek istediğini sordu. Yazıda "Amerikalılar uzuuun bir taş dikeceklermiş, bizden de bir hâtıra istemişler" deniyordu. Sultan Abdülmecid, Türkiye'den dünyanın bu en uzun sütununda üzerinde Amerika hakkındaki iyi temennilerin yazılı olduğu bir "hat" yollanmasına karar verdi. Hat, o devrin büyük hattatı kabul edilen Kazasker Mustafa İzzet Efendi'ye yazdırıldı, bu yazı etrafı devrin süsleriyle bezenmiş bir mermere işlendi ve mermerin üzerine de Sultan Abdülmecid'in tuğrası kondu. "Celtalik" stilinde yazılmış olan levhada "Devâm-ı hulleti te'yid için Abdülmecid Hân'ın / Yazıldı nâm-ı pâki seng-i bâlâya Vaşington'da" yani "Washington'da dikilen bu yüksek taşa, dostluğun devamını göstermek maksadıyla Abdülmecid Han'ın temiz adı yazıldı" denmekteydi. Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin kim olduğunu, ismini işitmemiş olanlar için söyleyeyim: Türk hat sanatının en büyük ustalarındandır, en tanınmış yazıları Ayasofya'da bugün de asılı duran, dünyanın en büyük hatları olan ve üzerlerinde Allah, Muhammed, Hasan, Hüseyin ve Ali isimlerinin yazılı olduğu levhalardır. Allah levhasındaki elif harfinin boyu, 560 santimdir. Washington'daki anıt hiçin hazırlanan levha 1853'te bir gemiyle Amerika'ya gönderildi, taşıma masrafı olarak o zamanın parasıyla 390 kuruş, yani bugünün parasıyla 500 dolar kadar bir meblâğ ödendi ve inşaat tamamlanınca Washington Anıtı'nın üzerine yerleştirildi. Sultan Abdülmecid'in mermere hakkedilmiş tuğrası, ismi ve Amerika hakkındaki iyi temennileri, o zamandan beri anıtın üzerinde duruyor. Amerikan senatosu mâlum Ermeni tasarısını kabul ettiği takdirde biz de "Sana küstüm, misketlerimi geri ver" yahut "mektuplarımı iade et" misali "Mermer levhamızı geri isteriz" desek acaba nasıl olur?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
