Yaşamınızı tamamlayabildiniz mi?

Yaşarken yaşayın. İnsan yaşamını tamamlayıp öldüğü zaman; ölüm, taşıdığı dehşeti yitirir. İnsan doğru zamanda yaşamazsa asla doğru zamanda ölemez. Böyle söyler Nietzsche, Doktor Breuer'e (Irvin Yalom'un 'Nietzsche Ağladığında' kitabından...) "Bunun anlamı nedir?" diye sorar doktor. "Kendinize sorun Josef. Yaşamınızı tamamlayabildiniz mi?" Breuer yanıt verir; "Çok şey başardım. Benden beklenenden çok daha fazlasını. Maddi başarı, bilimsel başarı, aile, çocuklar..." Nietzsche bastırır; "Hâlâ sorumdan kaçıyorsunuz Josef. Yaşamınızı tam anlamıyla yaşadınız mı? Yoksa yaşam mı sizi yaşadı? Siz mi seçtiniz? Yoksa o mu sizi seçti? Sevdiniz mi? Yoksa pişman mı oldunuz? Yaşamınızı tamamlayıp tamamlayamadığınızı sorarken anlatmak istediğim buydu. Yoksa boşa mı harcadınız?" Breuer altüst olur. Çünkü sorulara kendi içinde verdiği her yanıt onun pişmanlığıdır, başka yaşamlara esir oluşudur, kendinden vazgeçişidir. Ve sonunda iç sesini bastıramaz konuşmaya başlar. "Hayır ben seçmedim bu hayatı" der. "Hayır istediğim yaşamı yaşamadım. Benim için yazılmış yaşamı yaşadım. Ben -gerçek ben- bir mahkum gibi bu yaşama kapatıldım." Ama özgür olamayacağına inanmaktadır Breuer; "Kutsal evlilik yemini ettim. Çocuklarıma, hastalarıma öğrencilerime karşı ödevlerim var." "Ya karınız?" der Nietzsche; "Karınız da sizin gibi bu evliliğe hapsolmadı mı? Evlilik bir hapishane değil, içinde daha yüce bir şeylerin yetiştirildiği bir bahçe olmalıdır. Belki de evliliği kurtarmanın tek yolu onu bitirmektir."