|
Şeffaflık güzel de ya zamanlaması?
IMF'nin 28 Kasım 2005 tarihinde İcra Direktörleri Kurulu'na ve üye ülkelere dağıtılan Türkiye raporu 21 Temmuz günü kamuoyunun bilgisine sunuldu.
İlginç; raporun yönetici özeti, politika tartışmaları bölümü ve IMF'nin geleceğe yönelik risk ve önlemleri toparladığı "değerlendirmeler" kısmında öncelik aynı konulara verilmiş.
Cari açık, YTL'nin değer kazanması, global bir likidite daralmasında borç dinamiklerinin, banka ve şirket bilançolarının kötüleşmesi.
Demek ki geçirdiğimiz yapısal dönüşüm onlara iyi anlatılamamış.
Yalnız, bizimkilerin de hakkını yemeyelim. Raporun en önemli bölümü olan değerlendirmesinde 37. paragrafta cari açığın endişe kaynağı olduğunu söyleyen IMF 38. paragrafta bizim otoritelerin genişleyen cari açığa karşı aldığı önlemlerin uygun olduğunu eklemiş.
İşte buraya dikkat isterim. " İç talep, Türk yetkililerinin teklif ettiği gibi, genişleyen cari açığın temel kaynağı görünmediği için önlem olarak genel bir sıkılaştırma yerine (maliye ve para politikasında) bir balans ayarını önerir. " Değerli okurlarım şimdi yazılarımdaki bazı cümlelerin neden zor anlaşılır olduğu ortaya çıktı mı? Ben bu IMF'de 4.5 sene çalıştım.
IMF'nin ülke raporlarında her bir kelimenin ayrı bir önemi vardır. Cümlenin yapısı, raporun kurgusu özenle seçilir. Amaç, yazanların düşüncelerini kağıda dökerken, okuyanların, bazılarının az, bazılarının çok anlamasını sağlamaktır. Bazıları da yanlış anlar ama onlardan zaten ümit yok.
Gelelim şifrelere; IMF'nin değerlendirme bölümünde ilgili ülke yetkililerinin görüşlerine yer vermesi sık rastlanan bir durum değildir. İki nedenle gerçekleşir; (i) mahcubiyet, (ii) düşünce farklılığını kaydedip, işler tersine giderse, sorumlunun kim olduğunun altını çizmek.
IMF niye mahcup olur?
Hatırlayalım, bu raporun hazırlandığı günlerde IMF borcunu ödemeyi konuşuyor idik.
Kızıpta ödeseydik cari harcalamalarının yüzde 60'ını bizim faizle karşılayan IMF, ya faaliyetlerini azaltmak ya da Ana Sözleşmesi'ni değiştirmek zorunda kalacaktı. Uzun iş. Onun için yanakların al, al olmuş vaziyette, çehrene samimi bir gülüş oturtup, sesinin en sakinleştirici tonu ile eleştireceksin.
Toplantılarda "sizin de dediğiniz gibi" diye başla, patrondan zammı kopar.
Geldik anahtar kelimelere; genişleyen cari açık, iç talep, dibindeki neden görünmemekte.
Şunu açıkça söylesenize; cari açığın temel nedeni iç talep değildir. Meali bu.
Ya nedir? Dış talep mi? Ya da kurda potansiyel oynaklık gibi potansiyel dış talep mi? Yani artan ve artmaya devam edecek ara malı ithalatını karşılayacak yatırımı şimdiden yapma gayreti mi? Yatırım malı ithalatının sektörel dağılımına bakanınız oldu mu? Doğrudan yabancı sermaye, imalat sanayinde ihracat ağırlıklı yeni yatırıma gelmiş de gelirken yolcu beraberi çıkınında fabrikasını mı getirmiş? Singapur, Tayvan, Kore oluyoruz da, yoğun hammadde ve ara malı ithalatçısıdırlar, neden, nereye elini atsan Çin malı çıkıyor? Konu ile ilgili Zafer Yükseler ile Ercan Kumcu'nun çalışmasını tavsiye edelim, geçelim.
"Dibindeki neden", "görünmemekte." Haklısınız. IMF'ci arkadaşlar ve bizimkiler, cari açık o kadar derin ki dibindeki neden görünmemekte.
Şimdilik üstten bakın da gördüğünüzü söyleyin. Dibini bulunca onu da konuşuruz.
Şeffaflık
Şeffaflık konusunda IMF ve hükümet gereğini yapmıştır . Yoksa bu konuları tartışmıyor olurduk.
Raporun yayınlanmasında temel amaç IMF ve hükümet üzerinde kamuoyu denetiminin sağlanması olduğuna göre ne zaman yayınlanacağı da ayrıca önem kazanmaktadır.
İşler olup bittikten sonra yayınlanan bir rapor ancak "postmortem" olur. Rapor yaşadığımız Mayıs-Haziran hasarı yerine belki piyasaları daha erken daha yumuşak bir düzeltmeye zorlayabilirdi.
Peki biz 21 Temmuz'da gördük te 8 ay önce 28 Kasım'da kimler gördü? Tüm IMF üyesi ülkelerin Maliye-Hazine Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları, IMF icra direktörleri kurulunun tüm üyeleri. Epey kalabalık.
Tabii ki bizde de Hazine'den sorumlu Bakan ve TCMB Başkanı.
Rapor ne işe yarar? Şifreleri çözebilirsen bir ülke ekonomisi ile ilgili en derli toplu bilgi kaynağıdır.
O ülke ile iş yapanlar, finansal yatırımcılar saptama ve beklentilerinde raporu kullanırlar.
Çağdaş anlamda devlet olmuş yani bireylerinin çıkarı ile devletin çıkarının kesiştiği ülkelerde raporun kendisi ya da genel havası, yorumu en kısa sürede ilgili kuruluşlara en tepeden başlayarak iletilir. Devlet olmanın da şeffaf olmanın da gereği zaten budur.
Peki o zaman, bize 5.5 milyar doları Şubat ayında kim sattı, niye sattı?
Bir de Mart ayından itibaren yerli yatırımcı, yabancı yatırımcı arasındaki davranış farklılığına birinin IMF Türkiye Raporu'nun en azından yorumuna diğerinden epeyce geç ulaştığını dikkate alarak bakabilir miyiz?
|
