kapat
   
SABAH Gazetesi
 
   Son Dakika
   Yazarlar
   Günün İçinden
   Ekonomi
   Gündem
   Siyaset
   Dünya
   Spor
   Hava Durumu
   Sarı Sayfalar
   Ana Sayfa
   Dosyalar
   Teknoloji
   Emlak
   Otomobil
   Detaylı Arama
   Arşiv
   Etkinlikler
   Günaydın
   Televizyon
   Astroloji
   Magazin
   Sağlık
   Cuma
   Cumartesi
   Pazar Sabah
   İşte İnsan
   Sinema
   20. YILA ÖZEL
   Turizm Rehberi
   Çizerler
Bizimcity
Sizinkiler
emedya.sabah.com.tr
Google
Google Arama
 
20. yüzyılın aklı Sartre 100 yaşında
20. yüzyılın aklı Sartre 100 yaşında

Sartre, ölümünden 25 yıl geçmesine rağmen hala canlı. Bazıları için 20. yüzyılı omuzlayan en büyük entelektüel, bazıları için şeytan. Ama Sartre bunların ötesinde tam bir filozoftu.

Fransa'da yayınlanan "Peşin Hükümler Sözlüğü"nde Sartre maddesinde şunları okumak mümkün: "Üretken edebiyat adamı, yerine göre romancı, oyun yazarı, denemeci, siyaset yazarı. Postkartezyen filozof. Siyasette hep yanılmıştır." Büyük romancı Jacques Audiberti ise onun için "Aklın bütün cephelerinde mevcut bir gece bekçisi" diyor. İnançlı bir Katolik olduğu için tanrıtanımaz Sartre'a her cephede karşı olan François Mauriac da, "Sartre, 20. yüzyıl boyunca 'başat çağdaş' olmuştur, yani kültürün bütün kavşaklarında karşımıza çıkan kişi." Sartre, hem büyük bir edebi eser hem de büyük bir felsefi eser yaratan yegane 20. yüzyıl insanı olmuştur. Bunu kendi varoluşundan hareketle ve özgürlükten hiç taviz vermeden yapmıştır. Çok çeşitli alanlarda yer alan eserleri aslında bu varoluşözgürlük bağlamında büyük bir tutarlılık içindedirler. Roman, hikaye, felsefe, tiyatro, biyografi, otobiyografi, her tür deneme, siyasi yazı ve bildiriler, günlük, gazetecilik, senaryo. Ve çağının bütün büyük tartışmalarına büyük bir atılganlıkla katılmıştır. Bu yıl Sartre'ın doğumunun 100. yılı. Vatanı Fransa'da birçok anma etkinliği var, bir de "ulusal kutlama" programı düzenlendi ama Fransa'nın dışında da birçok ülke ve kurum Sartre'ın eserlerini yayınlıyor, anma programları sayısız, bir tek Türkiye'de ses çıkmıyor. Oysa filozof bir zamanlar Türkiye'de de baş köşelerdeydi. Bu ülkede değerlerin çabucak eskimesi çok can yakıcı. Jean-Paul Sartre veya ailesinin ona koyduğu tam isimle Jean-Paul-Charles-Eymard Sartre, 21 Haziran 1905'te Paris'te doğdu. Babası bir deniz subayı, annesi Alsaceli Schweitzerlerin kızıydı. Babasını 11 aylıkken kaybeden Sartre, annesi yeniden evlenene kadar onunla oturdu, sonra ihanete uğradığı duygusuyla dedesinin yanına gitti. Beceriksiz bir çocuktu, sakat ressam Toulouse-Lautrec'in tuallerde aradığı teselliyi kitaplarda buldu ve oburca her şeyi okudu.

ESİR DÜŞTÜ

Paris'in en ünlü iki lisesi olan Henri-IV ve Louisle- Grand'da okuduktan sonra 1924'te Ecole Normale Superieure'e girdi, sınıf arkadaşları arasında, sonradan büyük bir yazar ve siyaset adamı olan ve 1940'ta cephede ölen Paul Nizan ile her zaman Sartre'ın tam zıddı olarak gösterilen Raymond Aron da vardı. Sartre, 1929'da felsefe agrege'si olarak mezun oldu. Son sınıftayken tanıştığı Simone de Beavoir ile ölünceye kadar ayrılmadan birlikte yaşadı. Mezun olduktan sonra liselerde felsefe öğretmenliği yaptı, savaşa katıldı, esir düştü, 1941'de kaçtı ve Paris'e gelerek siyasete daldı. Daha önce sahip olduğu pasifist bireyciliği terk ederek, eyleme dahil olmayı, yani angaje olmayı seçti. Sartre, angaje yazarın bir tezi savunmadığını ama dünyayı "ifşa ettiğini" ve onu bir okuma parçası haline getirdiğini söyleyerek, 1945'te bir grup entelektüelle birlikte (Camus, Nizan, Merleau-Ponty) çok ünlü Les Temps Modernes (Modern Zamanlar) dergisini kurdu ve komünistlere yaklaştı. Hindiçini Savaşı sırasında komünistlerin "yol arkadaşı" oldu, ama bu arkadaşlık Camus ve Merleau-Ponty'den kopmasına mal oldu. 1956'da Sovyet tankları Budapeşte'ye girip, Macar ayaklanmasını çok gaddarca bastırınca, bu "arkadaşlık" bitti. Ama Sartre'ın mücadelesi bitmedi, Cezayir'in bağımsızlığından yana tavır koydu. Sırf destek için FLN (Cezayir Kurtuluş Cephesi) militanlarının "çantacısı" olduğunu söyledi, evi iki kere bombalandı, hapse atılmaya çalışıldı ama bu sırada De Gaulle, "Voltaire hapse atılamaz, Sartre Fransa'dır" dedi. Daha sonra yolculukları ve entelektüeller ile siyasal liderlerle buluşmaları onu gerçek bir "karşı çıkış elçisi" haline getirdi. Mao, Fidel Castro, Che Guevara, Tito, Nasıronu hep "sözü dinlenir kişi" olarak gördüler. 1945'te nazizme karşı özgürlüğün simgesi sayarak ziyaret ettiği ABD'nin Maccarthyciliğini "Amerika kudurdu" diye mahketti. 1964'te Nobel edebiyat ödülü ona verildi ama Sartre, Nobel komitesinin 50-60'lı yıllarda soğuk savaş döneminde ABD'den yana taraf tuttuğu gerekçesiyle bu ödülü reddetti. Bir de felsefi nedeni vardı, kabul ederse kurumsallaşacak, böylece özgürlüğü engellenecekti. 1967'de Bertrand Russell'ın çağrısını kabul ederek Tribunal Russell'ın başkanı oldu (Vietnam savaş suçlularını yargılayan sivil bir mahkeme). 68 olaylarında öğrenciler onun çoğu fikrini sloganlaştırdılar. 70'lerin başında Fransa'da "Maos"(Maocular) denilen marjinal grupları desteklemek üzere onların Halkın Davası (La Cause du Peuple) adlı dergilerinin yöneticiliğini yaptı. Daha da ileri giderek Maocu Liberation (Kurtuluş) dergisi kurdu. 1973'te görme sıkıntıları, kendini yorgun ve yaşlı hissetme gibi nedenlerle tüm yazı faaliyetlerine son verdi.

ÖZGÜRLÜĞÜNE TUTKUNDU
J.P. Sartre, 15 Nisan 1980'de Paris'te 75 yaşında öldü. Montparnasse mezarlığına olan son yolculuğunda onu 50 bin kişi uğurladı. Bütün dünya bu "Yüzyıl-Adam"a selam durdu. Sartre, ölümünden 25 yıl geçmiş olmasına rağmen hala canlı, hala yaşarkenki kadar hayranlık ve kin uyandırıyor. Bazıları için 20. yüzyılı omuzlayan en büyük entelektüel, diğer bazıları için bir şeytan. Ama Sartre bunların ötesinde tam bir filozoftu, yani 18. yüzyıl anlamında, Aydınlanma anlamında tam bir filozoftu, çevresindeki dünyaya ilişkin hiçbir şeyin ona yabancı olmadığı bağımsız bir akıl, her zaman adaletsizliğin karşısına dikilen bir eylem adamı. Post-modernleşen bu dünyada, yalnız kendi için varolan ve giderek küçülen çoğu insan, Sartre'a bu evrensel konumundan ötürü kızıyor. Başta Husserl ve Heidegger olmak üzere birçok filozoftan etkilenen Sartre, hiçbir zaman bir çömez olmamış, her zaman orijinal bir filozof olarak kalmıştır. Özgürlüğüne tutkun olan Sartre, hiçbir hocanın öğrencisi olmadığı gibi hiç kimsenin de kendinin çömezi olmasına izin vermemiştir.

Mehmet Ali Kılıçbay

DİĞER GÜNCEL HABERLERİ
 820 Ali işte, 134 Zeynep sokakta
 Oğlanlar okula kızlar işe
 İki gözüm iki çeşme
 Ünlüler Kendi Yeni Yıllarını Anlatıyor
 Piri Reis Haritası'nın esrarı
 İçtihatta ayıp olmaz!
 Enver'in hırsı faciayı yarattı
 Tarihimizde duygusal bir boşluk olduğunu gördüm
 Japonya'da 115 yıllık Türk izleri
 Cumhuriyet Cumhuriyet'i tartışıyor
 Arka bahçeden gelen 'gürültü' Hugo Chavez
 Peynirdeki diş izi hırsızı ele verdi
 Noel Baba yine çocukları sevindiriyor
 Hastalar ölüyor ve Babuna kaybetti
 Attila İlhan anılacak
 Nazi kamplarındaki Türkler
 Çoktan susmuş sesin dinmeyen yankısı
 Put değil bin yılın kanatları onlar
 Bu romanlar edebiyatta değil adliyede konuşuluyor
    Pazar Sabah Yazarlar
  » Güncel
    Hobi
    Röportaj
    Gurme
    İyi Yaşa
BALÇİÇEK PAMİR
Komplo teorisi sever misiniz?
Yabancı elçiler bilgi...
MEHMET ALTAN
Bamya çorbası
Bamyaya bayılarak yiyen çocuk var mıdır,...
ÖNCEL ÖZİÇER
Kurban olurum ben, bize!
Herkes neden bu kadar...
REFİK DURBAŞ
Siena ve Ülkerspor kültür maçı
Kırk yıla yaklaşan...
KAZIM KANAT
Yaş 75... Yolun yarısı eder
Umudun umudu...
En devrimci Fransız otomobili
En devrimci Fransız otomobili
Renault Espace, Fransa'da Robespierre'den sonraki en büyük devrimci.
Paşanın gece uçuşu
Paşanın gece uçuşu
atv Airport, dünyanın sayılı hava akrobasi timlerinden Türk...
Bangladeş yetimhaneleri-ne Türk modeli
Türk ve Bangladeşli gençler, kendi sivil toplum kuruluşları...
Terapistim yok koçum var
Son yılların gözde mesleği "koçluk" giderek yayılıyor. Elmas Genç ise...
Yemeklerin cilası pilav
Türk pilavı ne İtalyanlar'ın rizottosuna ne Çinli ve Japonlar'ın pirinç...
Fatih'in sevdiği karidesler
Sultanın yemeğini önce çaşnigirbaşı, yani çeşni tadıcı tadar sonra padişah...
 
    Günün İçinden | Yazarlar | Ekonomi | Gündem | Siyaset | Dünya | Televizyon | Hava Durumu
Spor | Günaydın | Kapak Güzeli | Astroloji | Magazin | Sağlık | Bizim City | Çizerler
Cumartesi | Aktüel Pazar | Sarı Sayfalar | Otomobil | Dosyalar
   
    Copyright © 2003, 2004 - Tüm hakları saklıdır.
MERKEZ GAZETE DERGİ BASIM YAYINCILIK SANAYİ VE TİCARET A.Ş.