Cennet hangi amellerle kazanılır?

Rabb'inizin affına mazhar olmak ve sakınanlar için hazırlanan gökler ve yer kadar geniş bir cennete ulaşmak için birbirinizle yarışın. Muttakiler hem bolluk, hem de darlık anlarında infak ederler; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah iyilik edenleri sever. (Al-i İmran, 133-134)
Bu iki âyet, bir bütün teşkil ettiği ve ikincisi birincisini tamamladığı için beraber açıklamayı uygun buluyoruz. Ayette geçen "koşunuz" emrinden sonra nereye koşulacağı da açıklanmaktadır.
1. "Rabb'inizden olan bir affa."
Âyetin bu kısmında "mağfiret" (af) kavramının yer alması, önceki âyetteki faiz konusunun devam ettiğini gösterir.
Alimler burada işlenmiş olan günahların affedilmesi için tevbeye koşulmasını söylemişlerdir. İnsanlar işledikleri günahlara tevbe edince, kötüden iyiye dönüyor demektir. Kötüden iyiye dönen kimsede daha önce işleiği günahlardan dolayı Allah'tan af dileyecektir. Yaptığı günahları Allah'ın huzurunda itiraf etmeye koşmak anlamına gelir.
İbn Abbâs'ın verdiği mana alınıp mağfiret "İslâm" olarak kabul edildiğinde, inkârdan imana geçişi meydana getiren değişimin kastedildiği ortaya çıkar. Bu yarışma/koşma emrinin, -hitabın müslümanlara olduğundan hareketle- ibadetlerde yarışma; -hitabın günahkârlara olduğundan hareketle- faiz yeme günahından sonra tevbeye ve mağfirete koşma hususunda olduğu söylenebilir.
2. "Muttakiler için hazırlanmış gökler ve yer kadar genişlikte olan cennete (koşuşun)."
Cennetin bu genişliğinin, maddi/fiziki anlamda bir genişlik olduğuna şu âyet örnek verilebilir: "Yeryüzünün başka bir yerküreye, göğün başka bir göğe dönüştürüleceği gün" (İbrâhim 14/48). Kıyâmetin kopmasıyla, kâinâtın şu anki düzeni değişecek; yer küre ve gök başka bir düzenle varlığını sürdürecek (yeni bir âlem oluşturacak); cennet ve cehennem, o yer ve gökte kurulacaktır.
Bu genişliği manevi anlamda alırsak şu izahı yapabiliriz: Yüce Allah, insanların bu dünyadaki genişlik anlayışlarına göre cennetin durumunu açıklamaktadır. Âhiret hayatındaki ödülün sonsuzluğu, verdiği hazzın büyüklüğü, derinliği ve yoğunluğu bu şekilde insanın idrakine yaklaştırılmakta, faizi terkedip tevbe eden ve affa koşan insanın elde edeceği ödülün büyüklüğüne işaret edilmektedir.
Demek ki günah işlemek insanın ruhunu, toplumsal hayatı ve ekonomik faaliyetleri daraltmakta, günahı terk etmek ise bunlara ferahlık ve genişlik getirmektedir. Günahtan vazgeçmek insanın ruhunu genişletmekte, sosyal hayatı darboğazdan kurtarmakta ve böylece cenneti dünyada tesis etmektedir. Günahın terk edilmesi insanın ruhunu yücelttiği için cennet, "gökler ve yer genişliğinde" tasvir edilmektedir.
Diğer taraftan âyetin bu kısmında bir öğretim metodu bulunduğunu görüyoruz: Manevi konuların veya âhirette gerçekleşecek olguların bu dünyadaki örneklerle anlatılması, meseleyi insan idrakine yaklaştırmakta, âhiret hayatının özellikleri, tabiat kanunlarından hareketle anlatmanın önemi vurgulanmaktadır.
Peki cennet şu anda mevcut mudur?
Bu hususta şunu söyleyebiliriz: Cenneti insanların amelleri oluşturduğuna göre, cennetin bu dünyadaki boyutu insanlar tarafından oluşturulmakta; âhiretteki boyutu ise kıyâmetten sonra oluşturulacaktır.
"Gökler ve yer genişliğindeki cennet muttakiler için hazırlanmıştır" ifadesini, Âl-i İmrân 130 ve 131. âyetlere bağlamak uygun olur.
Allah'a karşı sorumluluğunun bilincinde olup günahtan kaçınan kimse için, cennet önceden hazırlanmaktadır. Takvâya (ruh olgunluğuna) erişen kimsenin mutluluğu, ilâhi merhamete nail olması ve cennetin genişliği, ancak bu benzetmeyle anlatılabilirdi.
Gökler ve yer genişliğindeki cennetin muttakiler için hazırlandığının bildirilmesinden şu neticeyi çıkarabiliriz: Yüce Allah hangi amele hangi ödülün verileceğini ya da davranışa denk bir karşılık verilmesi gerektiğini öğretmektedir. Bu nitelikteki cennet, her müslüman için değil, aksine takvâ sahibi müslümanlar içindir. Âyetin sonunda yer alan muttakin kelimesinin sıfatları bir sonraki âyette açıklanmaktadır.