  |
|
 Türkiye gelişmişlikte iki basamak yükseldi
UNDP 2005 İnsani Gelişme Raporu'na göre, eski verilerle geçen yıl 88. sırada bulunan Türkiye, yeni endekse göre iki basamak yükselerek 96. sıradan 94. sıraya yükseldi.
Kemal Derviş'in başkanlığını yaptığı BM Kalkınma Programı (UNDP) raporunda, gelir düzeylerindeki artışa rağmen, Türkiye'nin ''insani gelişme'' alanında halen bazı zorluklarla karşı karşıya bulunduğu bildirildi.
177 ülkenin gelişmişlik düzeyini içeren ve 15 yıldır her yıl düzenli olarak yayınlanan UNDP 2005 İnsani Gelişme Raporu, bugün açıklandı.
UNDP raporunun Türkiye'ye ilişkin kısmında, Çin ve Hindistan gibi Küreselleşme'nin ''başarı hikayeleri'' arasında yer alan Türkiye'nin; küreselleşmenin getirdiği bazı zorluklar çerçevesinde,
artan gelir düzeyinin ''refah yaratma, yükselen gelirlerin, ortalama ömür beklentisinin ve okur yazarlık düzeyinin yükseltilmesine dönüştürülememesi'' sorunları ile karşı karşıya olduğu kaydedildi.
Bu arada insani gelişme kavramının alanına, sadece ekonomik değil, sosyal, kültürel ve sağlık gibi unsurlar da giriyor.
Raporda, gelir düzeyindeki artışa rağmen, insani gelişmede yaşadığı zorlukların Türkiye'yi, 177 ülke arasında bu yıl, ''Orta Düzeyde İnsani Gelişmeye Sahip'' ülke konumuyla, 94. sıraya yerleştirdiği kaydedildi.
Buna göre eski verilerle geçen yıl 88. sırada bulunan Türkiye, yeni endekse göre iki basamak yükselerek 96. sıradan 94. sıraya yükselmiş oldu.
TÜRKİYE'NİN KIYASLANMASINDA KULLANILAN TEKNİKLER
Türkiye'nin, farklı cephelerde zorlukları bulunmasına rağmen, 1990'lı yıllardan buyana İnsani Gelişme Endeksi içindeki yerinin ''belirli düzeyde yükseldiği'' vurgulanan raporda, geçen yıl 88. sırada bulunan Türkiye'nin, bu yıl 94. sıraya gerilediği, ancak iki yıl öncesinin rakamlarının, teknik sebepler nedeniyle doğrudan kıyaslamada kullanılamayacağı kaydedildi.
Raporda, Türkiye'nin iki yıl öncesine, 2003 yılına ait verilerinin teknik olarak doğrudan kıyaslanamamasına neden olarak da, bu yılki daha güncelleştirilmiş endekste, ''ortalama ömür beklentisi ve AIDS hastalığının'' etkilerinin de yeni değerlendirmeye katıldığı vurgulandı.
UNDP raporunda, yeni veriler kullanılmasaydı, Türkiye'nin geçen yılki sıralamasının 96. olacağı ve buna göre bu yılki 94. sıranın yükselişi ifade ettiği kaydedildi. Türkiye'nin iki sıra ilerlemesinde,kişi başına gelir düzeyindeki artışın etkisi bulunuyor.
Bu arada Türkiye'nin Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasılası'nın arttığı, ancak Belize, Çin, Dominik, Grenada ve Ekvador gibi ülkelerin bu yılki yeni endekse göre bazı boyutlarda ilerleme kaydetmesi nedeniyle, Türkiye'nin olması gerekenden daha aşağı bir düzeyde yer aldığı bildirildi.
TÜRKİYE'YE İLİŞKİN GELİŞMİŞLİK VERİLERİ
Bu yılki rapora göre, Türkiye'de ortalama ömür beklentisi 68.7, bu düzey de Türkiye'yi 100. sıraya koyuyor.Türkiye, okula kayıt olma açısından ise okula gidebilecek nüfusun kayıtlaşma düzeyinin yüzde 68 olmasıyla 111. sırada yer alıyor.
Satın Alma Gücü (SGP) paritesine göre 6 bin 772 dolarlık Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasılası yönüyle değerlendirildiğinde ise Türkiye, 75. sırada yer alıyor.
Yoksulluk sıralamasına bakıldığında da Türkiye, 103 gelişmekte olan ülke arasında 19. sırada, cinsiyet-yetki kategorisinde kadınların sosyal yaşamda yer almaları açısından Türkiye 140 ülke arasında 76. sırada yer alırken, kadınların parlomentodaki sandalyelerin yüzde 4.4'üne sahip olduğu, mesleki ve teknik işlerin yüzde 30'una kadınların sahip olduğu, ayrıca kadınların, yönetici düzeydeki işlerde yüzde 6 oranında istihdam edildiği vurgulandı.
YENİ RAPORDAKİ GENEL TESPİTLER
Farklı boyutları içeren insani gelişme endeksinin sadece gelir düzeyini temsil etmediği belirtilen raporda, kalkınmanın, ''genişleyen halkın tercihlerinin bir süreci'' haline geldiği vurgulandı.
İnsani gelişme endeksi'nin, gelir, eğitim ve sağlık gibi üç boyutu bulunduğu ifade edilen raporda, endeksin, gelirin ötesinde bir gelişmişlik sıralaması yaptığı ifade edildi.
İnsani gelişmenin farklı boyutlarına endekste vurgu yapıldığı anlatılan raporda, yüksek gelire sahip olmak demenin, mutlaka ''çocuk ölümleri ve okula yazılma'' gibi diğer insani gelişme boyutlarını değiştirebileceği anlamına gelmemesi gerektiği bildirildi.
SIRALAMADA GERİLEYEN ÜLKELER
2005 İnsani Gelişme Endeksi'ne göre, dünya üzerinde 460 milyon kişiyi temsil eden 18 ülkenin, sıralamada 1990 yılından daha düşük birdüzeye geriledikleri tespiti yapılan raporda, bu ülkelerin 13'ünün Aşağı Sahra bölgesindeki Afrika ülkelerinden, 5'inin de eski Sovyetler Birliği ülkelerinden oluştuğu kaydedildi.
Raporda, yoksulluğun üstesinden gelinmesi ve 2000 yılındaki BM zirvesinde dünya liderleri tarafından ortaya konulan, yoksulluğun 2015 yılına kadar yüzde 50 oranında azaltılması hedefine yönelik, ''yoksul ülkelere daha çok yardım, gelişmekte olan ülkelerin ihracatının önündeki engelleri kaldırmaya'' yönelik, ticaret sistem ve güvenlik konularında daha sıkı işbirliğini içeren tavsiyeler de yer alıyor.
(AA)
|
