Borsada yüksek getiri bile artık yerliyi cezbetmiyor

Türkiye son iki yılda değerini ikiye katladı. Gayrimenkulden şirketlere kadar bütün aktif fiyatları fırladı. Yabancılar borsada hisse senedi alımına yavaş da olsa devam ediyor ama doğrudan şirket satın almada şimdiye kadar görülmemiş bir iştah ve aktiflik içindeler. Bütün büyük özelleştirmeleri ve bankaları hep yabancılar kapatıyor.
Borsadaki canlılığı yabancılar yaratıyor, yerli yatırımcı ayağı ise giderek zayıflıyor. Yerliler ellerindeki hisse senetlerini iyi sayılabilecek fiyattan yabancılara devrediyor. Borsadaki yabancı payı bu nedenle yüzde 63 ile tüm zamanların en yüksek noktasına çıktı. Bunun bir yansıması ise halka arzlarda kendini gösteriyor.

1.6 milyar dolarlık arz
Bitişikteki tabloda İMKB açıldıktan sonra halka arzların dökümü ve dolar bazında İMKB100 Endeksi'nin yıllık ortalama değerleri var. Endeksin düzeyi ile halka arzlar arasında belli bir paralellik söz sonusu. Endeks yükseldiğinde halka arzlar da artıyor. Çünkü patronlar ancak o fiyatlardan halka açılmaya yanaşıyor. Talep de, o zaman canlanıyor.
Bu anlamda 2005'in farklılığı ise fiyat düzeyinin 2000 yılına yaklaşmasına karşılık halka arzda geride kalınması. Kaldi ki bu halka arzın içeriği de önemli ölçüde değişiyor. 2005 yılında beş şirket halka arz edilmiş. Halka arz tutarı 677 milyon dolar. Ancak biz tutara ayrıca borsada 10 hisse senedinin ikincil halka arzını veya toptan satışını da ekledik. Bu da, 926 milyon dolar ediyor. Böylece birincil ve ikincil olmak üzere toplam halka arz tutarını 1.6 milyar dolara çıkarttık. Bu rakam da 2000 yılının altında kalıyor.

Değişen durum
Halka arzlar düşük. Çünkü borsada yerli yatırımcı ayağı eksik. Temel problem de banka batışları ile başlayan ve daha sonra Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun dolaylı veya doğrudan el koymalarıyla devam eden şirket iflaslarının olması. Bu olaylar yatırımcılarda büyük güven bunalımı yaratıyor ve yatırımcı sayısının giderek düşmesine yol açıyor. Bu yolla 220 bini geçen borsa yatırımcısının 500 milyon doları aşkın kaybı oluştu.
Borsada yerli yatırımcı sayısı giderek azalırken ve piyasada etkisi küçülürken, halka arzlar da fiyatların yüksek düzeylerine rağmen yapılamaz duruma geldi.
Şirketler, doğrudan yabancılara da arz edilemiyor. Çünkü yabancı da, hisse senedinde yerel yatırımcıların varlığına ve hisse senedinin derinliğine çok dikkat ediyor. Likidite koşulları iyi olmayan hisse senedine girmiyor. Kapana kısılıp kalmak istemiyor. Yerli talebi yaratamadığı için de, şirketler yabancıya arz edilemiyor.

Değişmeyen durum
Bu durum da, yerli yatırımcısı olan mevcut borsa şirketlerinin ikincil halka arzlarını ön plana çıkartıyor. Bunun için de beş şirkette 677 milyon dolarlık birincil halka arza rağmen 10 şirkette 926 milyon dolarlık ikincil halka arza yani borsada toptan satış rakamına ulaşıldı. Böylece halka arzlarda geçmiş eğilimler değişmeye başladı.
Ancak değişmeyen durum ise oyunun yine yerli yatırımcının üzerine kuruluyor olması. Bilesiniz.

Sonuç
"Çıplak geldik, giyindik, soyunduk, gidiyoruz"
Mevlana