Devlet, afetzedelere 20 yıl vadeli, sıfır faiz ile verdiği konutların bedelini veya konut kredilerini de tahsil edemiyor.
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, valiliklere bir genelge göndererek, devlet tarafından verilen afet konutlarının bedellerinin veya konut kredilerinin taksitlerinin tahsilatı konusunda hak sahiplerinin uyarılmasını istedi. Genelgede, konut bedeli ve konut kredisi taksitlerinin erken ödenmesi halinde hak sahiplerinin borçlarında yüzde 10 indirim yapılacağı belirtilirken, 3 yıl üst üste ödenmeyen borcun muaccel hale geleceği uyarısında bulunuldu.
Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Türkiye'de bugüne kadar yaşanan afetler nedeniyle 221 bin hak sahibine konut verdi. Kendi evini yapana yardım yöntemi kapsamında hak sahiplerine kredi kullandırılırken, sadece Marmara depremleri hak sahipleri ile sınırlı kalmak üzere hazır konut alımı kredisi verildi. Devlet tarafından yaptırılan konutlar ile evini yapana yardım (EYY) yöntemi kapsamında verilen krediler için, afetzedeler, 2 yılı ödemesiz olmak üzere 20 yıl vadeli borçlandırılıyor. Bu borç için yıllık faiz uygulanmazken, ödenmemesi halinde yıllık yüzde 5 gecikme faizi alınıyor.
Verilen bilgiye göre, olayın boyutlarının büyüklüğü nedeniyle 1999'da yaşanan Marmara depremlerinde hak sahibi olanlara, ilk kez, EYY yöntemi kapsamında belirlenen tutarlarda hazır konut kredisi kullandırma imkanı getirildi.
Bu kolaylık sayesinde, Marmara depremlerindeki hak sahiplerine, konut başına 2000 yılında 3.5 milyar lira, 2001'de 6 milyar lira, 2002'de 10 milyar lira, 2003'te 17 milyar lira, geçen yıl da 19 milyar lira hazır konut kredisi kullandırıldı. Bu yıl için söz konusu hak sahiplerine kullandırılacak kredi tutarı 20 milyar lira olarak belirlendi. Şimdiye kadar Marmara depremi hak sahiplerinden 6 bin 334'ü hazır konut kredisinden yararlandı.
YILLIK TAKSİT 195 MİLYON LİRA
Uygulama kapsamında 2000 yılında 3.5 milyar lira hazır konut kredisi kullanan hak sahiplerinin, 2003 yılından itibaren yıllık 195 milyon liralık taksitleri ödemeye başlaması gerekiyordu. Aynı şekilde, 2001 yılında 6 milyar lira hazır konut kredisi kullanan Marmara depremzedelerinin yıllık 334 milyon, 2002 yılında 10 milyar lira hazır konut kredisi kullananların yıllık 556 milyon lira yıllık taksit ödemesi gerekiyor.
Yetkililer, devletin Marmara depremlerindeki hak sahipleri için yaptığı konutların ortalama bedelinin de 14 milyar lira olduğunu, 2 yılı ödemesiz 20 yıl vadeli, faizsiz olarak verilen konutların bedelinin yıllık yaklaşık 780 milyon liralık taksitler halinde ödenmesi gerektiğini belirttiler. Konutların bu yılki aylık geri ödeme taksiti ise 65 milyon lira.
Ancak, afetzedelere verilen konutların bedelinin ve kullandırılan kredilerin geri dönüş oranın çok düşük olduğunu vurgulayan yetkililer, şu bilgiyi verdi: ''Evini yapana yardım yöntemi kapsamında 1995 yılında 130 milyon lira kredi alan afetzedenin yıllık taksit ödemesi 7.5 milyon lira. Ama bu miktar bile ödenmiyor. Bu miktarın ödenememesi mümkün değil. Tahsilat için işlem başlatıldığında ise herkes ayağa kalkıyor. Siyasi çevrelere baskı yapıyorlar. Marmara depreminde 14 milyar liraya mal olan konutları bugün 45 milyar liraya yaptırıyoruz. Devlet 45 milyar liralık konutu bedava vermesi mümkün mü? Zaten 20 yılda faizsiz ödeniyor. Devletin kaynakları eriyor. Bu konuda vatandaşı duyarlı davranmaya çağırıyoruz.''
Doğal afetlerden kaynaklanan kayıpların karşılanması konusunda devletin yükünü azaltmak amacıyla zorunlu deprem sigortası yasası çıkarıldığını, ancak o tarihten sonra meydana gelen depremlerde yıkılan konutların devlet tarafından karşılanması için kanunda 4 değişiklik yapıldığını hatırlatan yetkililer, devletin hala konut yapmaya devam etmesi nedeniyle zorunlu deprem sigortasının gelişemediğini, hak sahiplerinin de konut bedeli ve kredileri ödemekte isteksiz davrandığını vurguladılar.
Edinilen bilgiye göre, devlet, verdiği konutlar ve konut kredileri nedeniyle, afetzedelerden, 2004 yılı sonu itibariyle 1 katrilyon 737.3 trilyon lira alacaklı. Söz konusu alacığın 729.5 trilyon lirası İstanbul, 369.7 trilyon lirası Kocaeli, 202.9 trilyon lirası Sakarya, 131.5 trilyon lirası da Düzce'deki hak sahiplerine dağıtılan konutlar veya kredilerden kaynaklanıyor. Bu tutarın 20 yıla kadar varan uzun vadelerde ödenecek olması nedeniyle, yıllık tahsilatın çok düşük tutarlarda kaldığı belirtiliyor.
Konut bedelleri tahsil edilemiyor
