Yabancının kârı 13.5 milyar dolar yerlinin kaybı 8.3 milyar dolar

Borsadaki yükseliş yabancıların öncülüğünde devam ediyor. Bu nedenle yabancıların borsadaki payı yüzde 61.1'i çıktı.
Marbaş Menkul Değerler'in genel müdürü Berra Kılıç, "Yerli yatırımcı ucuza da almıyor, pahalıya da" diyor. Gerçekten bu yükseliş trendine henüz yerli yatırımcılar katılmış değil. Bu aşamadan sonra katılırlarsa, ilk başta belki yükselişe bir ivme katarlar, ama zamanında hisse senedi almış yabancıların satışları ile karşılaşabilirler. Bu da zararlarına yol açabilir.
Yerli yatırımcıların borsaya niye uzak durduğuna birden çok neden sayılabilir. Daha önce belirttiğimiz sistem riski ve yapısal sorunlar, güven eksikliği yerli yatırımcıları borsadan uzak tutuyor olabilir. Bugün sedece yerlilerin kaybettikleri üzerinde duracağız.
Bitişikteki tabloda yabancıların payı yer alıyor. Yerlilerin payı yok. Böyle bir istatistik de tutulmuyor. Ama piyasayı yerli ve yabancı diye ayırırsak yabancılardan giderek yerlilerin payı ve kârına da ulaşırız. Gerçi bu ayırımı yaparken yabancı yatırımcılar içinde bir kısım yerlilerin olduğunu baştan kabul etmek gerek. Vergi avantajı, alım satımlarını yabancı gibi göstermek, denetim ve izlenmekten kurtulmak gibi amaçlarla yabancı maskesine bürünmüş yerli oyuncuların varlığını biliyoruz. Ama bunun miktarını geçmişte bilmiyorduk, şimdi de bilmiyoruz. Gözlemimiz oranın giderek arttığı yönünde. Dolayısıyla yabancı yatırımcı tanımının içinde yerli bıyıklıların olduğunu bilerek rakamları yorumlamakta fayda var.
Yabancıların durumu- Tablodaki verilere anlam kazandıracak ve yerlilerin niye piyasaya gelmediğine dayanak teşkil edecek anahtar rakam şirketlerin halka arzlar ve sermaye artırımı yoluyla toplandıkları paranın 25 milyar dolar olması. Bu 25 milyar dolar üzerinden gidersek karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor:
* Yabancılar sermaye hareketlerinin serbest bırakıldığı 1989'dan bu yana İMKB'den toplam 6 milyar 518 milyon dolarlık hisse almışlar. Yani 25 milyar doların 6.5 milyar doları yabancılar, 18.5 milyar doları yerliler tarafından alınmış.
* 2004 sonu itibariyle yabancıların portföy büyüklüğü 16.1 milyar dolara çıkmış. Tabloda son sütundaki eksi olan veriler yabancıların o yılki kâr realizasyonunu gösteriyor. Bu yıllarda yabancı satışlarının net toplamı 3 milyar 870 milyon dolar. Yabancılar yatırdıkları 6 milyar 518 milyon doların 3.870'ini realize etmişler, geriye 2 milyar 648 milyon dolar kalmış. Bunun karşılığında ellerindeki hisse senetlerinin değeri 16 milyar 140 milyon dolar. Yatırılan parayı toplam portföy büyüklüğünden çıktığımızda karşımıza 13 milyar 492 milyon dolarlık net yabancı kârı çıkar. Ortalama vade olarak 15 yılın yarısını alsak, 7 yıl için ulaşılan dolar bazındaki yüzde 409'luk kâr, borsa yatırımı için abartılı değil. Ama yabancıların bu piyasaya yatırım yapmasını teşvik edecek kadar da iyi.
Yerlilerin durumu- Yerlilerin durumuna gelince, yatırdıkları 18.5 milyar doların 2004 sonundaki değeri 10.2 milyar dolar. Kayıp 8.3 milyar dolar.
Yerlilerin yatırım vadesi çok kısa. Yabancıların çok uzun. Stokun yüzde 60'ına sahip olan yabancıların işlem hacmindeki payı 2004'te yüzde 12-13 arasında. Geçtiğimiz yıllarda bu oran yüzde 7-12 arasında değişmiş. Ortalama yüzde 10 alınsa ve stoktaki payları yüzde 50 kabul edilse, yabancıların yerlilere oranla 5 kat daha uzun vadeli yatırım yaptıklarını söyleyebiliriz. Şüphesiz başka nedenler de var ama yabancılar İMKB'de yatırımcı gibi davrandıkları için iyi sonuç almış, yerliler daha çok oyuncu gibi kısa vadeli davrandığı için kaybetmiş.
Sonuç- "Sabırsızlık kendini on kat cezalandırır, insan hedefi yaklaştırmak isterken onu yalnızca uzaklaştırmış olur" Goethe