Bavula sıkışıp kalanlar...

Moskova'da iki gün önce gerçekleşen Putin-Erdoğan görüşmesi sonrası işadamlarından bazıları şu soruya odaklanıyor: "Bavul ticaretinde rahatlama yapacakları konusunda Putin söz verdi mi?"
Soruya olumsuz yanıt aldıklarında, ısrarcı olmaktan da kaçınmıyorlar: "Hükümet bu konuda niye bastırmıyor?"
Türkiye'nin, Rusya'ya "Bavul ticaretine yol verip, kayıt dışılığa göz yumması" önerisinde bulunmasını istiyorlar.
Geziye katılan Maliye Bakanlığı Müsteşarı Hasan Basri Aktan ve Rus-Türk İşadamları Birliği (RTİB) Başkanı Ali İhsan Ahıskalıoğlu ile önceki akşamki yemekte Türk işadamlarının ortaya koyduğu paradoks üzerinde sohbet ediyoruz.
Ahıskalıoğlu, Türk özel sektörünün on yıl içinde Rusya'da geldiği noktanın "Bir zamanlar hayal dahi edilemez" olduğunun altını çiziyor.
Yemekte, RTİB Yönetim Kurulu'ndan İkbal Dürre ve Rusya'da yatırım yapmak isteyen Türk işadamlarına RTİB adına mali danışmanlık yapan Cem Tezelman da var. Her ikisi de çok uzun süredir Moskova'da yaşıyor.
Tezelman, 1996'da 8.8 milyar dolara ulaşan ve Rusya'nın gümrüklerinde aldığı önlemler sonucu geçen yıl 3.5 milyar dolara kadar gerileyen bavul ticaretinden yola çıkarak başka örneklemelerde bulunuyor.
Verdiği örnekler, 15 yıl önce Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında Türkiye'den Rusya'ya yapılan ticarete dönük.

Kaybolan saha
Aktardığına göre, şekerleme, bisküvi, makarnaya aç olan Rus halkı, Türkiye'den çok büyük ihracat yapmaya başlıyor. Örneğin o tarihlerde Karaman, Konya ve Aksaray'dan binlerce ton bisküvi geliyor.
Kuruluşunu yeni tamamlayan RTİB, Rusya'ya ihracat yapan işadamlarına şu öneride bulunuyor:
"İhracat bu şekliyle gitmez, Karaman'a, Konya'ya, Aksaray'a fabrika kuracağınıza gelin Rusya'ya kurun..."
Ancak, daha gemi yola çıkmadan parasını cebine peşin koymuş olan Türk işadamı önerilere kulak asmıyor.
"İşim tıkırında gidiyor, böyle devam eder" yaklaşımı gösteriyor.
Bir süre sonra Rus yatırımcı İtalya'ya gidip son model bisküvi ve makarna fabrikası satın alıyor, getirip ülkesine kuruyor.
Sonuç; Türk işadamının "tıkırında gideceğini zannettiği" işleri sekteye uğruyor. Bir zamanlar at koşturduğu Rusya pazarını elinden kaptırıyor.
Yakın zamana kadar cebine peşin koyduğu parayı, üç ay sonra almaya razı duruma geliyor.
Tabii böyle davranmayıp, büyük düşünenler de ortaya çıkıyor.
Örneğin, Vestel, Paşabahçe, Taç Ev Tekstil ve Efes Rusya'da yatırım yapıyor.
Bugün Japonlar, "Nasıl olsa kurulmuş bir fabrika var, bizim bir yenisini kurmamıza gerek yok" diyerek bazı ürünlerinin malzemesini Vestel'in fabrikasında ürettirmeye başlıyor.
Efes ise Türkiye'deki yüzde 75 olan pazar payı ile elde ettiği kazancı, Rusya'da yüzde 5.8'lik pazar payı ile yakalıyor.
Gelir seviyesi yükselen ve her gün bir yenisi yapılan yeni binalara taşınan Rus halkı ise evlerini Paşabahçe ve Taç Ev Tekstil ile donatıyor.
Sohbetimizde İkbal Dürre ise şu ilginç örneklemede bulunuyor: "Dünyanın en büyük demir çelik ihracatçısı Rusya, tencereyi yurtdışından ithal ediyor. Ama bir gün bu da bitecek..."

Enerjide bağımlılık
Büyük bir pazar olan Rusya'da, Devlet Başkanı Putin, Türk işadamları toplantısına katılıp "Gelin yatırım yapın" çağrısında bulunuyor. Bazı işadamları ise, hâlâ kafalarını bavuldan dışarı çıkaramıyor.
Bunlar olurken bir başka paradoks Rusya ile Türkiye ticaretinde önemli bir büyüklüğe ulaşan enerji alanında yaşanıyor.
Moskova gezisinde Rus tarafının "Karadeniz'in altından geçecek enerji hattı ile size elektrik satalım" önerisine Türk tarafı olumlu yanıt veriyor.
Oysa, hükümet Rus doğalgazıyla çalışan çevrim santrallarının "pahalı elektrik üretimlerinin" sıkıntısını çekiyor.
Enerji yeterliliği olduğu gerekçesiyle ucuz elektrik üreten termik santralların üretimlerini dahi durduruyor.
Diğer yandan 5 ayrı yerde nükleer santral kurma kararını açıklıyor. Enerjide Rusya'ya doğrudan bağımlı hale gelindiği eleştirileri ile yüz yüze kaldığı dönemde, elektrik enerjisi alımına olumlu yanıt veriyor.
Türkiye işadamı ve hükümetiyle birlikte paradokstan kurtulamıyor.