Yine kira tartışması

Aynı tartışmaları 2000 yılında da yaşamıştık. O zaman da kira ve eğitim gibi hizmet sektörlerindeki fiyatlar düşüş eğilimindeki enflasyonun üzerinde bir hızda artmayı sürdürmüş ve bir anda hedef hale gelmişlerdi. Aynı eğilim bugün de yaşanıyor ve Merkez Bankası başta olmak üzere bazı ekonomik birimler düşen enflasyona direnen bu sektörlerdeki fiyat hareketini yumuşatmak için acil önlem alınmasını istiyorlar. Bence abartılı bir istek ve ekonomik olarak uygulanabilir değil.
Bu durum, yani kira ve eğitim gibi hizmet sektörlerinin enflasyondaki düşüşe direnmesi, sadece bize özgü bir durum değil. Onların bu inatçı karakterleri işin doğasında var. Bu sektörlerin ortak özelliği (fiyat anlamında) ithalat yoluyla terbiye edilememeleri. Yerli otomobil fiyatlarının çok hızlı yükseldiğini varsayalım. Tüketici nispeten ucuz kaldığı için ithal otolara yöneldiğinde yerli üreticiler rekabet edebilmek için fiyat artışlarını yavaşlatmak hatta fiyat düşürmek zorunda kalabiliyorlar. Ancak iş konuta geldiğinde durum değişiyor. Çünkü konut kiraları yüksek oranda arttığında kimse yerli konuttan vazgeçip daha ucuz kaldığı için yabancı ülkelerden konut ithal edemiyor. İşte bu özelliğinden dolayı kira ve eğitim gibi dışardan ithal rekabet ile karşılaşmayan hizmetler, enflasyondaki düşüş eğilimini hep geriden izliyorlar. Bu 4 yıl önce de böyleydi, şimdi de böyle, dört yıl sonra da böyle olacak.
Ancak ekonomik aktivitenin daraldığı ya da krize girildiği zamanlarda da bu alanlardaki fiyatlar diğerlerine göre daha hızlı düşebiliyor. 2000'de enflasyon düşerken kira fiyatları direnmeyi sürdürmüştü. Ev sahipleri enflasyonun üzerinde kira artışında ısrar ediyorlardı. Ancak bir yıl sonra patlayan krizin ardından ev sahipleri kira artışını kısıtladı dövizle kira alanlar düşük kurdan TL'ye döndüler.
Kira artışlarına sınırlama girişimi daha önce Anayasa Mahkemesi'nden dönmüştü. Bu defa da çok farklı olamayabilir. Kiralarla ilgili sorulması gereken bir diğer soru da DİE'nin enflasyon sepetindeki kira artışlarını ölçüm yönteminin ne kadar sağlıklı olduğu. Yanılıyor olabilirim ama bildiğim kadarıyla DİE anketleme yöntemi ile kiralar konusunda bilgi topluyor. Burada kiracılara "kaç para kira ödedikleri" sorulduğu gibi, ev sahibi olanlara da "eğer evinizde kiracı olsaydınız kaç para öderdiniz?" diye de soruluyor. Bu kavrama izafi kira deniyor. Kimse de kendi evime düşük kira öderim demiyor. Yani endeksin kiralarla ilgili bölümü tam olarak gerçeği yansıtmıyor olabilir. Seneye enflasyon ölçümünde kullanılan sepeti değiştirecek olan DİE muhtemelen bu konuyu da ele alacaktır.