Kazakistan demokrasiyi arıyor

Kazakistan - Orta Asya'nın yeniden yapılanmasında, büyük enerji şirketlerinin yatırımları, petrol, doğalgaz ve yeraltı kaynaklarının yer aldığı bölgelerin işletiminde etkin operatör olma mücadelesine dönüşürken, diğer Türk Cumhuriyetleri'nden daha farklı bir demokrasi rotası çizen Kazakistan'da seçim heyecanı yaşanıyor.
Yeraltı zenginlikleriyle dünyanın gündeminde olan Kazakistan, demografik yapısının farklılığını, bir başka zenginliğe dönüştürüp yabancı yatırımcıya kapısını sonuna kadar açmış. Demokrasinin Kazakistan'da tam anlamıyla gelişmesi için de önemli adımlar atılıyor. Nasıl bir gelişme yaşandığı Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in; "Demokrasi ilan edilmez. O ancak sabırlı ve uzun iş sonucu kurulabilir" sözlerinde bulmak mümkün.
19 Eylül (dün) yapılan Kazakistan seçimleri için 'Uluslararası Gözlemci' sıfatıyla ülkenin üçüncü büyük şehri Çimkent'te ilk defa elektronik seçimin (3 bölgede uygulandı) nasıl yapıldığına da şahitlik ettik. Kazakistan seçimlerine 48 ülkeden 900 civarında gözlemciyle birlikte, Türkiye'den 4 gazeteci, 9 milletvekili, eski bakanlardan Reşat Doğru, diğerleri sivil toplum kuruluşlarından olmak üzere yaklaşık 35-40 kişi davet edilmiş.
Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'i destekleyen Otan (Vatan) Partisi'nin seçimi yüzde 90 oy oranıyla kazanacağı tahminleri yapılmasına rağmen, Nazarbayev'in kızı Dariga Nazerbeyava'nın başkanlığını yaptığı Asar (Yardımlaşma) Partisi'nin ise gençlerden ve bayanlardan alacağı oylarla sürpriz yapması bekleniyor. Muhalefet cephesinde yer alan partilerden Ak Yol Partisi, Kazakistan Halkın Komünist Partisi ve Kazakistan Demokratik Partisi çeşitli küçük partilerle ittifak yaparak seçime girdi.
Devlet Üniversitesi'nde Kazaklar'ın oy verme işlemlerini nasıl yaptıklarını gözlemlemek üzere yola çıktığımızda kapıda seçim anketi yapanlarla karşılaştık. İçerde ise Türkiye'de olduğu gibi masalar kurulmuş, her partiden müşahitler yerini almış, seçmenler kimlikleriyle başvurup oylarını kullanıyorlardı.
Elektronik ortamda oyunu kullanmak isteyenlere ise görevliler sistem hakkında kısa bilgiyle cihazı teslim ediyorlar. Kapalı bölümde, parti ve senato üyelerini isimleri barkod düzeniyle yerleştirilmiş. Cihaz oy verilmek istenen ismin ya da partinin üzerine getirilip düğmeye basılıyor. Sonra oy verme cihazını teslim alan görevli, oy işlemini seçmenin önünde elektronik sandığa (bilgisayar ortamına) aktarıyor.
Kazakistan'da toplam 39 senato üyesi bulunuyor. Yedisini doğrudan Cumhurbaşkanı atıyor. Diğerleri seçimle geliyor. Meclis ise 77 sandalyeden oluşuyor. Geçen dönem mecliste 24 sandalye ile Otan Partisi birinci, Sivil Parti 11 sandalye ile ikinci sırda yer almış. Ancak, diğer 20 sandalyenin hükümet yanlısı bağımsızlar ve 15 sandalyenin de yine hükümet yanlısı bağlantısızlar tarafından oluştuğunu da hatırlatalım.
Türkiye'deki idari yapıya bakarak, Kazakistan hakkında fikir yürütmek zor. Çünkü, başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Üniter, laik (kamusal alan kavramı yok), demokratik, sosyal bir hukuk devleti olduğu da Anayasa'sında kayıtlı. 14 eyalet, Almatı ve Astana olmak üzere 2 özerk bölgeye ayrılmış. Kazakistan, senato ve meclisten oluşan iki kanatlı parlamento sistemine sahip.
Bir seçim gözlemcisi olarak, sandık başında kargaşa olmadığını, propaganda çalışmalarının liderlere odaklı değil, parti merkezli ve daha çok bilboardlarda enteresan reklamlarla yapıldığını söyleyebilirim.