Gazda Rusya'ya bağımlılıktan ortaklığa

Türkiye'nin Rusya'ya olan bağımlılığı artıyor. Bir zamanlar selamı sabahı kestiğimiz Rusya bugün Türkiye'nin en önemli ticaret partnerleri ve turist kaynakları arasında yer alıyor. Artan bağımlılığın en fazla belirginleştiği alan ise doğal gaz.
Türkiye geçen yıl 21 milyar metreküp doğalgaz tüketmiş. Bunun 12.5 milyarı (yüzde 60'ı) Rusya'dan ithal edilmiş. Doğalgaz deyip geçmeyin. Sanayi ve ülke ekonomisi için yaşamsal öneme sahip. Geçen yıl toplam tüketimin yüzde 65'i ile elektrik üretilmiş. Sadece 4 milyar metreküpü (yani yüzde 20'si) konutlarda kullanılmış.
Türkiye'nin Rus doğalgazına olan bağımlılığı Rusya ile ilişkilerde elini zayıflatacak potansiyel bir unsur. Şu anda doğalgazda arz fazlası olduğu için rahatız. Ancak 2007'ye kadar 50'den fazla şehre doğalgaz gitmiş olacak. Belki Türkiye bu şekilde tüketimi artırıp, arz fazlasını eritmeyi amaçlıyor ama bu genişleme gerçekleştiğinde ülkenin doğalgaza ve dolayısıyla Rusya'ya olan bağımlılığı da artmış olacak.
Bugün ham petrolü 10 ayrı kaynaktan ithal ediyoruz ama doğalgazda kaynak sayısı sınırlı. Bu bağımlılık bizi uzun bir süredir rahatsız ettiği için alternatif kaynak arayışlarına yöneldik. Ancak şu ana kadar somut bir sonuç yok. İran ve Şah Deniz doğalgazına umut bağlamıştık. İran işinde sorun çıktı. Miktar ve fiyat indirimi istedik, İran buna yanaşmadı. Nijerya ve Cezayir gibi ülkelerden sağlanan sıvılaştırılmış doğalgaz ise neredeyse üçte bir daha pahalıya mal oluyor. Ham petrolün kaynağını beğenmediğinizde spot piyasadan çok büyük bir fiyat farkı olmadan temin etmek mümkün ama doğalgazda bu mümkün değil. Dolayısıyla Türkiye çözümü çok kolay olmayan bir sorun ile karşı karşıya. Bu nedenle Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in bugün başlayacak olan Türkiye ziyareti büyük önem taşıyor. Tüm dünyada herkesin kabul ettiği bir kural: "Enerji de arz kaynağını çeşitlendir, tek bir kaynağa olan bağımlılığını azalt." Ama pratikte bunu uygulamak çok kolay olmuyor. Alternatif enerji kaynaklarına yönelmek hem fiyatı rekor düzeye yükselen ham petrole hem de orta vadede ne olacağı belli olmayan Rusya'ya bağımlılığımızı azaltmak için şart. Ama bunu bugünden yarına başarmak kolay değil.
Bu kısıtlar altında doğalgazda Rusya'ya olan bağımlılığımızı işbirliğine dönüştürmek ciddi olarak üzerinde durulması gereken bir fikirdir. Rusya ile enerjide ortak projeler üretmemiz gerekiyor. Rus doğal gaz şirketi Gazprom ile BOTAŞ arasında oluşturulacak bir ortaklık yabancı sermaye çekmenin yanı sıra Rusları iç piyasada önemli bir aktör haline getirerek mevcut "al-sat" ilişkisinin de ötesinde onları da bize bağımlı hale getirebilir. Gazprom Tuzgölü'nün altında bir yeraltı gaz deposu yapmak ve ayrıca Ceyhan'da sıvılaştırılmış gaz deposu yaparak, burada biriktirilecek gazı İsrail ve diğer bazı ortadoğu ülkelerine satmak istiyor. Bu tür projeler bizim için fırsat olabilir. Gazprom buraya yatırım yaptıkça Türkiye'den çıkması da o kadar zorlaşacaktır. Bu çerçevede Putin'in ziyaretinin en önemli sonuçlarından biri enerji işbirliği çerçeve anlaşmasının imzalanması olacaktır.