Aynı uyarıya, farklı tepkiler

Merkez Bankası'nın geçen haftaki Para Politikası Raporu büyük yankı uyandırdı. Gelen tepki karşısında banka ertesi gün ikinci bir açıklama ile raporda ne demek istediğini anlatmaya çalıştı. Gazetecilik yönünden de derslerle dolu bir deneyim oldu. Raporun ses getiren kısmı "Merkez Bankası'nın kontrolü dışında bazı riskler var. Bu risklerin gerçekleşmesi durumunda Merkez Bankası'nın faiz artırımına gitmesi söz konusu olabilecektir" cümlesiydi.
Medya bu cümleyi ön plana çıkarınca faiz indirimi beklentisi içinde olan piyasada bir anda panik havası esti. Oysa Merkez Bankası aynı cümleyi 3 ay önce de kullanmış ancak o zaman ne medya ne de piyasa bu cümlelerin üzerinde durmamıştı. Geçen haftaki açıklama nisan-haziran dönemindeki gelişmelerin ele alındığı ikinci çeyrek Para Politikası Raporu'ydu ve faiz artırımı ile ilgili sözler 27'nci sayfada yer alıyordu.
Ocak-Marttaki gelişmelerin ele alındığı bir önceki raporun 28'inci sayfasında da risklerden söz edilerek şöyle denilmişti: "Bu risklerin gerçekleşmesi ya da yapısal reformları kesintiye uğratacak veya bütçe disiplinini bozacak eğilimler belirdiğinde, bu gelişmelerin enflasyon üzerindeki doğrudan olumsuz etkileri nedeniyle, nihai hedefi fiyat istikrarı olan Merkez Bankası'nın faiz artırması söz konusu olabilecektir." Merkez 3 ay arayla neredeyse aynı sözleri sarfetmiş ancak bunlardan ilki önemsenmezken, ikincisi muazzam ses getirmiş. Neden?
Cari açık ile ilgili kaygılar bir neden olabilir. Gerçi, ilk raporun açıklandığı Nisanda da cari işlemlere ilişkin kaygılar vardı ama eldeki verilerin birkaç aylık olması nedeniyle Ağustostaki kadar güçlü değildi. Bu nedenle Nisandan ikinci raporun yazıldığı Temmuz sonuna kadar cari açıkta oluşan genişleme iki rapora gösterilen tepkiler arasındaki farkı kısmen açıklayabilir, ama tamamen değil.
Bence farkı açıklayabilmek için ajansların, TV'lerin ve gazetelerin gösterdiği reaksiyona da bakmamız lazım. Çuvaldızı önce kendimize batıralım. Nisanda medya, faiz artırımı ile ilgili cümleleri ya fark etmedi ya da önemini kavramadı. Ağustosta ise bu cümleleri gördüğümüzde faiz artırımı "ilk defa telaffuz ediliyormuş" muamelesi yaptık. Oysa faiz artırımı ile ilgili uyarının Merkez Bankası tarafından daha önce de yapıldığını belirtmemiz gerekirdi. Bu noktayı atladık. Görevleri bu açıklamaları süratle analiz etmek ve çalıştıkları kuruluşları bilgilendirmek olan analistlerin önemli bir bölümü de faiz artırımının önceki raporda da ele alınan genel bir saptama olduğunu atladı.
Peki Merkez Bankası'nın hiç mi suçu yok? Gerekirse faizi artırabileceğini söylemesi suç olamaz. Çünkü bu uyarıları yapmak bağımsız bir Merkez Bankası'nın başta gelen görevleri arasında yer alıyor. Merkez Bankası'nın yapamadığı şey raporun ne anlama geldiği konusunda kamuoyunu yeterince bilgilendirememek oldu. Bu da süratle giderilmesi gereken bir zaaf. Çünkü Merkez'in önünde zor bir dönem var. 1 Ocakta yeni TL tedavüle girecek. Yine 2005'te (koşullar uygun olursa) enflasyon hedeflemesine geçilecek. Her ikisi de yeni kavramlar olduğu için yoğun bir bilgilendirme ihtiyacı var. Bu nedenle Merkez Bankası'nın kamuoyunu bilgilendirmeye özel bir önem vermesi gerekiyor.