|
 |
|
SERVET YILDIRIM
Saatli bomba
Dünya, emeklilik sistemiyle ilk olarak 1889'da Almanya'da tanıştı. Otto Von Bismarck Alman sanayisinin ihtiyaç duyduğu işgücünü sağlayabilmek, insanları tarlalarından kopararak fabrikalara çekmek için onlara emeklilik gibi cazip bir şey sundu. Böylece vatandaşlar devlete daha bağımlı hale gelecek ve bu da üretenlerin devrimci akımların etkisine girme riskini azaltacaktı. O zaman için oldukça yaratıcı ve zekice bir uygulamaydı.
Bugün ise birçok gelişmiş ülkede emeklilik sistemleri patlamaya hazır birer saatli bomba olarak görülüyorlar. Sorun şimdilik nispeten genç nüfusa sahip gelişmekte olan ülkelerden çok yaşlı nüfusa sahip gelişmiş ülkelerde daha ciddi. Bir zamanlar nüfusunun yüzde 5'inden azı 60 yaşın üzerindekilerden oluşan gelişmiş ülkelerde bu oran şu anda yüzde 25. (Bizde ise 60 yaş üstündeki nüfusun oranı yüzde 7. Resmi tahminlere göre bu oran 2030'da yüzde 16'ya, 2050'de ise yüzde 23'e çıkacak.)
Nüfus hızla yaşlanıyor
Nüfuslarının hızla yaşlanması, artan hayat beklentisi ve düşen doğum oranı global ekonomiyi ciddi şekilde tehdit ediyor. Gelişmiş ülkelerde çalışan her 100 kişi 30 emekliye bakıyor. Ünlü think-tank CSIS'a göre 2040'a kadar bu sayı 70'e yükselecek. İtalya, Japonya ve İspanya'da ise her 100 çalışana 100 emekli düşecek. Yani bu ülkelerdeki sosyal güvenlik sistemleri bir çalışandan kestikleri primle başka bir emekliye maaş ödeyecek, sağlık giderlerini karşılayacak.
Hiçbir emeklilik sistemi böyle bir yükü kolay kolay kaldıramaz. Eğer tedbir şimdiden alınmazsa yakın bir gelecekte sosyal güvenlik sistemlerindeki finansman sorunu iflas noktalarına kadar ulaşabilir.
Reuters'ten Mark Egan'ın bir makalesine göre emekli maaşı ve sağlık giderlerinin toplam maliyeti gelecek 50 yılda bu ülkelerdeki milli gelirin yüzde 12'sine ulaşacak. Bu maliyeti karşılamak için hükümetler ücretlerden daha fazla kesinti yapmak yani vergi yükünü arttırmak zorunda kalacaklar. Öte yandan doğum oranlarındaki düşüş yani mükellef sayısındaki azalma nedeniyle hükümetlerin vergi gelirlerinde de bir düşüş olacak.
Büyüme sürmeli
Bu nedenle gelişmiş ülkelerde çözüm arayışları arttı. Uzmanların şimdilik üzerinde anlaştıkları en önemli nokta, soruna çözüm bulunabilmesi için global ekonomideki büyümenin sürmesi gerektiği. Eğer ekonomiler büyür ve üretken olurlarsa emekli maaşları diğer harcamalardan yapılan kısıntıyla ödenebilir.
Hükümetler sıkı politikalarla kamu borcunu, dolayısıyla faize giden parayı azaltarak emekli ödemelerine daha fazla kaynak ayırmaya çalışıyorlar. Bir de Norveç gibi bazı ülkeler petrol gibi şu anda varolan ancak gelecekte tükenecek kaynakların gelirlerini bir fonda toplayarak sosyal güvenlik için kullanma yolunu seçtiler.
Sosyal güvenlik haklarının kısıtlanması, vergilerin ve emeklilik yaşının arttırılması ve çalışanların özel tasarruf sistemlerine yöneltilmesi gibi uygulamalar hükümetler için sancılı da olsa kaçınılmaz görünüyor.
Haberleri gazete sayfası görüntüsünde okumak için
SABAH e-Medya"ya
tıklayın
|
|
|
|
