Devletin küçülmesi
Cuma akşamı Bakan Derviş'in Washington'da yaptığı basın toplantısı televizyonda canlı yayınlandı. Türkiye'nin yeni koşullar çerçevesinde 2002 için ek resmi kaynak talep ettiğini ve müttefiklerin bu talebe sıcak baktığını öğrendik.
Miktarının, zamanlamasının ve koşullarının önümüzdeki günlerde kesinleşeceği söylendi. Program hedefleri dış destekle birlikte belirlenecektir. Bu durumda, önümüzdeki hafta da piyasalardaki belirsizlik ve tedirginlik sürecektir.
İstikrar programı yeni bir aşamaya gelmiştir. İlk altı aylık gerçekleşme sonuçları uyarınca bazı hedef ve araçlarda revizyon zaten gerekiyordu. 11 Eylül sonrasında revizyonun kapsamı genişlemiştir. Fiilen yeni bir paket açılacaktır.
Dış kaynağı ve makro hedefleri görmeden bir değerlendirme yapamıyoruz. Görebildiğimiz kadar programın iki temel politika aracında bir değişiklik söz konusu değildir. Dalgalı kur rejimi ve sıkı maliye politikası devam edecektir.
Derviş'in açıklamaları ilginç bazı işaretler taşıyor. Örneğin programın başarısı için devletin küçülmesi gereği tekrar vurgulandı. Konu çok önemlidir. Kamuoyu özellikle hükümetteki bakan sayısının azaltılması üstünde durdu.
Bakan sayısı bir simgedir. Buzdağının suyun üstündeki kısmıdır. Gövde suyun altındadır. Kamu harcamalarındaki israf, kadro şişkinliği, gösteriş yatırımları, vs. idarenin kangren olmuş hastalıklarıdır.
İki çözüm
Tüm iktisatçıların kabul ettiği bir gerçekten yola çıkalım. Uzun süredir Türkiye'de kamu açığı çok büyüktür ve borçlanarak finanse edilmiştir. Başlangıçta borcun milli gelire oranı düşüktü. Açıklar fazla sorun çıkarmadan taşındı. Ama devlet borçlarını sürdürülemez düzeye tırmanınca, bugünkü kriz geldi.
Hedef açıktır. Kamu açığının küçültülmesi gerekmektedir. Nasıl yapabiliriz? Aritmetiği bellidir. Gelir arttırılabilir. Harcama kısılabilir. Ya da her ikisi birden yapılabilir. Bir dördüncü yöntem yoktur.
Harcamaları da, faiz ödemeleri ve faiz-dışı harcamalar diye ikiye ayırabiliriz. 1994 sonrasında açıkları büyüten faiz ödemeleri oldu. İlk istikrar paketinde kur çapası ile faizin indirilmesi hedeflenmişti. Kriz sonrasında dalgalı kura da faizleri düşürebilmek için geçildi.
Bu arada, faiz dışı harcama ihmal edildi. Daha doğrusu, gelirlerle faiz-dış harcamalar arasındaki farka bakıldı. Faiz dışı fazla izlenmeye alındı. Ayrıntısı hükümete bırakıldı.
Hükümet ne yaptı? Harcamalarını kısmaya yanaşmadı. Tam tersine, faiz dışı harcamalarını arttırmayı sürdürdü. Faiz dışı fazla hedefini tutturmak için gelirlerini arttırmayı tercih etti. Vergilere yüklendi. Vatandaşın satın alma gücünü kıstı.
2000 yılında fazla sorun çıkmadı. Çünkü güven ortamı tesis edilmişti. Vatandaş parasını harcıyordu. Dolayısı ile kendi ürettiği mal ve hizmetler alıcı buluyordu. Talepteki canlılık yüksek verginin satın alma gücünde yarattığı düşüşü telafi etmişti.
Krizle birlikte olay tersine döndü. Güven kayboldu. Talep düştü. Yüksek vergiler talebi büsbütün vurmaya başladı. İç pazardaki daralmayı iyice derinleştirdi. Artık reel ekonominin desteklenmesi için vergilerin indirilmesi zamanı gelmişti.
Kimin kemeri sıkılacak?
Sanırım manzarayı görüyorsunuz. Bugüne kadar devlet hep vatandaşın kemerini sıktı. Kendi kemerini kısmaya hiç yanaşmadı. Ama krizle birlikte vatandaşın kemerinde yeni delik açacak yer kalmadı. Böylece sıra devletin kemer sıkmasına geldi.
Yolu biliniyor. Faiz dışı kamu harcamaları azaltılacak. Azaltılacak ki faiz dışı fazlaya dokunmadan vergiler indirilebilsin. Üretici kesimleri rahatlatacak vergi indirimleri yapılabilsin.
Bu durum vergi ödeyen vatandaşlar için sevindiricidir. Vergilerimizi israf eden siyaset erbabı için çok üzücüdür. Sonuna kadar direneceklerine hiç şüphem yok. Ama biz de sağlam durmalıyız. Kamu harcamalarının kısılmasını sonuna kadar desteklemeliyiz.
Magazin
