2000, rantiye kesiminin yılı oldu

Mevduat faizi ve repo geliri elde edenler, Hazine bonosu, devlet faizi, hisse senedi, A ve B tipi fon geliri veya döviz hesabı olanlar beyanname vermeyecek

2000 yılında mevduat faizi ve repo geliri olanlar, beyanname vermeyecekler,

* Hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirleri ise 1 trilyon lira dahi olsa vergi ödenmeyecek.

*Borsadan ister 50 milyar isterse 500 milyar lira kazanılmış olsun yine hiç vergi ödenmeyecek.

* Döviz hesabı olanlar 1 milyon dolar faiz elde etmiş olsalar dahi beyanda bulunmayacaklar.

* A ve B tipi fon geliri olanlar., kaç lira gelir elde etmiş olurlarsa olsunlar, beyan etmeyecekler.

Listeyi uzatmak mümkün. Özetle 2000 yılı rantiyenin yılı oldu. Küçük esnaf, tüccar ve basit usule tabi olanlar, "hayat standardı esası"na göre, mutlaka vergi ödemek mecburiyetinde bırakılırken, asgari ücretliden dahi vergi alınırken, yüz milyarlarca hatta trilyonlarca liralık bazı gelirlerden hiç vergi alınmaması, ciddi tepkilere neden olması bekleniyor.

Vergi alınamayışının bir nedeni de, yüzde l5l olarak ilan edilen enflasyondan arındırma oranı ile ilgili. Esnafı, tüccarın. Basit usule tabi olanların ve ücretlilerin gelirleri enflasyondan arındırılmazken, on milyarlarca, yüz milyarlarca hatta trilyonlarca lira geliri olanların, bu gelirlerine üstelik de yüzde 151 oranında enflasyondan arındırma uygulanması sonucu, vergiye tabi bir gelir çıkmıyor. Daha açık bir anlatımla, bunlar beyanda da bulunmayacaklar, vergi de ödemeyecekler.

FAİZ VE REPO GELİRLERİ
1) Banka mevduat faizi
Gerçek kişilerce elde edilen banka mevduat faizleri, tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. 2000'de, mevduat faizi ödemelerinden kesilen yüzde 15 stopaj da l Ocak'tan itibaren yüzde 16'ya yükseltildi. Bunun yüzde 10'u oranında hesaplanan fon payı ile birlikte, mevduat faizinden yapılacak kesintinin oranı yüzde 17.6 olacak.

2) Repo gelirleri
Gerçek kişilerce elde edilen repo gelirleri, tutarı ne olursa olsu beyan edilmeyecek. Repo gelirlerinden kesilen yüzde 14 stopaj da, 1 Ocak'tan itibaren yüzde 16 olarak uygulanacak.

Gerçek kişilerin 2000 yılında elde ettikleri döviz tevdiat hesabı faizleri, tutarı ne olursa olsun 2001 yılı mart ayında yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecek. 2000 yılında yüzde 15 olarak uygulanan stopaj da, 1 Ocak 2001' den itibaren açılan ya da vadesi bu tarihten sonra yenilenecek olan döviz tevdiat hesapları ile vadesiz hesaplarda yüzde 16 olarak uygulanacak.Bu oran, fon payı ile birlikte yüzde 17.6 olacak.

1) Hazine bonosu ve devlet tahvili faizi
2000 yılında elde edilen Hazine bonosu ve devlet tahvili faiz gelirleri yüzde 0 oranında stopaja tabi tutuldu yani hiç stopaj yapılmadı. Ancak, elde edilen faiz gelirinin, enflasyondan arındırıldıktan sonraki tutarının 4 milyar 375 milyon lirayı aşması halinde beyanı gerekiyordu.

Gelir Vergisi Kanunu'nun " indirim" yani "enflasyondan arındırma" ile ilgili 76 . maddesinde yeralan hatalı tanımın etkisiyle, 2000 yılı enflasyondan arındırma oranı yüzde 151 olarak açıklandı. Böyle olunca da 2000 yılında elde edilen Hazine bonosu ve devlet tahvili faiz geliri, tutarı ne olursa olsun beyan dışı kaldı. Daha açık bir anlatımla, gerçek kişiler, 2000 yılında 200 milyar ya da 2 trilyon lira Hazine bonosu ya da devlet tahvili faiz geliri elde etmiş olsalar dahi bu gelirlerini 2001 yılı mart ayında beyan etmeyecek, dolayısıyla gelir vergisi de ödemeyecekler.

2) Diğer tahvillerin faizi
Devlet tahvilleri dışındaki diğer tahvillerin, faiz ödemeleri 2000 yılı içinde yüzde 12 stopaja ve bunun da yüzde 10'u fon payı kesintisine tabi tutuldu. Toplam yüzde 13.2'yi bulan bu oran 2001'de de değişmedi. Diğer tahvillerin faiz gelirleri, yüzde 151' lik enflasyondan arındırma oranı nedeniyle, tutarı ne olursa olsun beyana tabi değil.

OFF-SHORE HESAPLAR
Off-shore hesaplardan elde edilen faiz gelirleri, ister döviz isterse TL cinsinden olsun, stopaja tabi değil. Ancak, TL cinsinden olan faiz gelirleri, enflasyondan arındırıldıktan sonra beyan ediliyor. 2000 yılı enflasyondan arındırma oranı yüzde 151 olduğu için, TL. cinsinden elde edilen off-shore hesap faiz gelirleri tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek. Döviz cinsinden elde edilen faiz gelirleri ise, enflasyondan arındırma uygulamasından yararlandırılmıyor ve beyan ediliyor.

ALACAK FAİZLERİ
Alacak faizleri, stopaja tabi tutulmadığı için, tutarı ne olursa olsun beyanı gerekiyor. Ancak, TL cinsinden olan alacak faizleri, enflasyondan arındırma uygulamasından yararlandırıldığı için, yüzde 151'lik enflasyondan arındırma oranı uygulanınca, beyana tabi bir gelir kalmıyor. Döviz cinsinden alacak faizleri ise, enflasyondan arındırma uygulamasından da yararlandırılmadan, tutarı ne olursa olsun beyan ediliyor.

YURTDIŞI MEVDUAT
Yürürlükte olan mevzuata göre, yurtdışında elde edilen mevduat faizlerinin ve benzeri gelirlerin, tutarı ne olursa olsun, fiilen ve hukuken tasarruf edildiğinde beyanı gerekiyor. Yurtdışında 1 dolar dahi faiz geliri elde edilmiş olsa dahi beyan edilmesi gerekiyor. Kişisel görüşümüz, Maliye'nin görüşünün aksinedir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 85. maddesi dikkatle okunduğunda, Maliye'nin görüşünün zorlama bir yoruma dayalı olduğu farkedilecektir.

BORSA KAZANCI
BORSADA satılan hisse senetlerinin, edinilme tarihinden itibaren "üç ay içinde" elden çıkarılmasından doğan kazanç, gelir vergisine tabi. Vergilendirilmeye esas kazanç saptanırken, elde edilen kazanç önce enflasyondan arındırılıyor ardından da 3.5 milyar lirayı aşan kısmı gelir vergisine tabi tutuluyor. 2000'de borsadan ister 100 milyar isterse 1 trilyon lira kazanılmış olsun, vergiye tabi bir kazanç ortaya çıkmıyor.

KAR PAYI VE TEMETTÜ
Lİmİted şirketlerin ortaklarına dağıttıkları "kâr payı" ile anonim şirketlerin dağıttığı "temettü" ödemeleri, gayrisafi tutarının 4 milyar 375 milyon lirayı aşması halinde, bu geliri elde eden gerçek kişi ortak tarafından, 2001 Mart'ında yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan ediliyor.

Gayrisafi tutarın hesaplanmasında, ele geçen kâr payı ya da temettü tutarı, 1/5 oranında artırılır.

YARIN
2001'de gayrimenkul alanların ve satanların ödeyeceği çeşitli vergiler, gayrimenkul alan ve satanların dikkat edeceği ince noktalar...