Zenginin parası
Ne garip! Bazen herşey çok sakindir; yazacak dişe dokunur bir konu bulamayız. Sonra yaşama hareket gelir. Konu bolluğu tercih yapmayı zorlaştırır.
Bugünün gündemine bir bakalım. Yeni açıklanan enflasyon ve dış açığı değerlendirmek gerekiyor. AB için yol haritasının anlamı tefsir edilmeli. Galatasaray Şampiyonlar liginde ikinci kademeye geçti. Dünya Bankası raporunda gelir dağılım ve eğitim ilişkisine bir türlü gelemedik.
Hepsini bırakıyoruz. ABD Başkanlık seçimleri öne geçiyor. Bu kez iki rakip arasında kıl payı fark var. Yazıya oturduğumda sonuç hala belirsizdi. Önce Bush dendi; sonra Gore. Biri mutlaka kazanacak ama hangisi?
Hem ekonomik hem de siyasi anlamda dünyanın tek gerçek süpergücü ABD'yi önümüzdeki dört yıl boyunca yönetecek kişi böylece belirleniyor. Kuvvetler ayrılığı, Kongre, NASDAQ, Bill Gates, vs. bunların hepsi şüphesiz Başkanın gücünü kısıtlayacak. Ama neticede Başkan da Başkan.
Sonucu bilmeden iktisat politikasına etkileri için bir şey diyemiyoruz. Ancak, seçimde iki adayın önerdikleri farklı politikalar hakkında konuşabiliriz.
Bütçe fazlası sorunu
Amerikan ekonomisi bu seçime çok özel koşullarda girdi. Ekonomi tarihinin en uzun ve en güçlü büyüme dönemini yaşıyor. 1992'de Clinton Başkan olmasından kısa bir süre önce başlayan ekonomik genişleme hala sürüyor.
Ekonomik büyüme popülizmden uzak bir kamu maliyesi anlayışı ile birleşince, devletin vergi gelirlerinin harcamalardan daha hızlı artmasına neden oldu. Böylece federal hükümet bütçe fazlaları vermeye başladı.
ABD'de rakamlar daima çok büyüktür. Bu yılın milli geliri 10 trilyon dolar civarında; Türkiye'nin yaklaşık 50 katı. Bu durumda, milli gelirin yüzde 2.,4'üne ulaşan bütçe fazlası da bizim milli gelirden yüksek; 240 milyar dolar ediyor.
Amerikalılar uzun vadeli planlar yapmayı çok severler. Önümüzdeki 10 yıl için bütçe dengesi hesaplanıyor. İyimserler, 2010 yılına kadar bütçenin 2 trilyon dolar fazla vereceği kanısında. Kötümserler bile 800 milyar dolar diyor.
Herkesin derdi başka. Biz bütçe açığı milli gelirin yüzde 4'üne gerileyince neredeyse bayram yapıyoruz. Üstelik, Türkiye'de hükümetin bütçe dışında da pek çok harcaması, dolayısı ile başka açıkları var.
ABD bir hukuk devleti olduğu için, hükümetin bütçe dışında gizli açıkları filan yok. Dolayısı ile, seçimde en çok tartışılan konu bütçe fazlasının ne yapılacağı idi.
Atasözü "zenginin parası züğürdün çenesini yorar" diyor. Kendi bütçe açıklarımızı unutup bize de ABD'nin bütçe fazlasını ne yapması gerektiği hakkında konuşmak kalıyor.
İki alternatif
İki aday iki farklı çözüm önerdiler. Bir anlama bu seçim Amerikan halkının bu iki çözüm arasından birini tercih etmesine tekabül ediyor. Tümü ile buna bağlı demiyorum. Elbette diğer konular da çok önemli. Ama bütçe fazlasına yaklaşımın seçim sonucunu etkilediği kanısındayım.
Cumhuriyetçi Bush için, bir devletin geliri giderinden fazla ise, aradaki farkın vatandaşa iade edilmesi gerekiyor. Nasıl? Çok kolay. Vergiler indirilecek. Daha düşük vergi oranları bütçe fazlasını eritecek.
Demokrat Gore için, bütçe fazlasını devletin borcunu ödemeye kullanmak Amerikan ekonomisinin uzun dönemli ihtiyaçlarına daha iyi cevap veriyor. Vergiler sabit kalsın, gelecek nesillere borçsuz bir devlet bırakalım diyor.
ABD seçmenin önündeki seçenekler pek çok konuya ışık tutuyor. Dolar neden değer kazanıyor? ABD neden rakipsiz süper güç? Cevaplar bütçe fazlasında gizli. Seçimi Bush yada Gore alsın; neticede kazanan hep Amerika.
Ne diyelim; darısı başımıza...
