Bütçe üzerine

Bu yazıyı 2001 yılı bütçe tasarısı henüz tümüyle kamuoyuna açıklanmamışken yazıyoruz. Dolayısıyla, konunun detaylarına girmemiz fazla anlamlı değil. Aşağıdaki tablo bu yılın bütçe gerçekleşmeleri ile gelecek yılın hedefleri için bir fikir veriyor. Bu tabloya bakarak bazı genel saptamalar yapmak istiyoruz:

Faiz tasarrufunun birazı harcanacak: Yazdıklarımızı takip etmiş olan okurlarımız hatırlayacaklardır, 2001 bütçesinde faiz kaleminde çok büyük miktarda tasarruf edilebileceğini aylar önce (3 Mayıs'ta) yazmıştık. Bunun nedeni ise Hazine'nin iç borçlanma ihtiyacının bu yıl düşürülebilmesi ve faizlerin hızla inmiş olması. 2001 bütçesinde faiz ödemelerinin bu yıla göre yüzde 17.5 düşmesi öngörülmüş. Faiz kalemindeki düşüş sayesinde toplam harcamaların yalnızca yüzde 4.3 artması mümkün olacak. Ancak, faiz dışı harcamaların yüzde 21 artması öngörülüyor. Bunların milli gelir deflatör hedefi, yani yüzde 18 oranında artırılması durumunda toplam harcamaların daha da düşürülmesi mümkün olabilirdi. Bunun tercih edilmemesi, faiz ödemelerinde yapılacak tasarrufun birazının faiz dışı harcama tarafının rahatlatılmasında kullanılacağını gösteriyor.

Harcama hedeflerinin tutturulması zor görünmüyor: Deflatör hedefi yüzde 18 olduğuna göre yüzde 21'in biraz üzerinde artış içeren faiz dışı harcama hedefinin tutturulması çok zor olmasa gerek. Faiz harcamaları için konulan 16.7 katrilyonluk hedef de beklenenin üzerinde çünkü bu kalemin 15 katrilyon lira olacağı hesaplanıyordu.

Soru işaretleri daha çok gelirler tarafında: Hedeflerin iddialı olduğu görülüyor. Vergi gelirlerindeki artışın yüzde 19.7 olarak hedeflenmiş olması ilk bakışta mütevazi. Ancak gelecek yıl tekrarı mümkün olmayan bir defaya mahsus vergiler hariç tutularak hesaplandığında, 2001'de vergi gelirlerinin yüzde 30 civarında artması gerektiği ortaya çıkıyor. Yüzde 18'lik deflatör hedefi ile karşılaştırıldığında bunun çok kolay olmadığı görülebilir. Yine vergi dışı gelir hedefi de, gerek toplam olarak gerekse özelleştirme gelirleri hariç olarak bakıldığında, bir hayli iddialı. Dolayısıyla, bütçesin inandırıcılığı gelir hedeflerinin gerçekleşmesini mümkün kılmak üzere hangi tedbirlerin alınacağına bağlı.

Bütçe inandırıcı olursa diğer bazı makro tahminleri revize etmek gerekecek: Hükümetin önümüzdeki haftalarda gelir hedeflerinin gerçekleşmesini sağlayacak tedbirleri alması durumunda bütçe daha inandırıcı olacak ama diğer bazı hedeflere ilişkin tahminlerimizi değiştirmemiz gerekecek.Bunların başında büyüme geliyor. Bütçe açığı yarıdan fazla düşüp faiz dışı fazla yüzde 30'un üzerinde artarken büyümenin yüzde 4.5 olması biraz zor. Bu işin olumsuz tarafı. Diğer taraftan, daha düşük büyüme durumunda ithalat ve cari işlemler açığının hükümetin tahmini olan rakamlardan daha küçük olmasını bekleriz. Bu da iyi haber. Ayrıca, bütçe inandırıcı olduğu ölçüde enflasyon hedeflerine yaklaşılmasını da bekleyeceğiz.

Hükümetin bütçe hedef ve beklentileri

	2000	2001
Toplam harcamalar	64,8	4,3
Faiz dışı harcamalar	49,8	21,1
Faiz ödemeleri	89,3	-17,5
Toplam gelirler	89,8	23,9
Vergi gelirleri	84,0	19,7
Vergi dışı gelirler	110,9	37,3
Bütçe dengesi	26,8	-54,7
Faiz dışı denge	630,7	32,1

(yıllık % artış; 2000 yılı tahmin, 2001 ise hedeftir)

* Deflatör hedefi 2000 için %42.5, 2001 için %18 (2000 için beklenen rakam %52 civarı)