Kanser hastası Yurdagül Tufan 'Sigara sağlığa zararlıdır' yazmakla iş bitmiyor. Tekel devlet kuruluşu. Ve kendi vatandaşını zehirliyor

Avukat Rifat Çulha
Dava, Tekel'in ürettiği sigaradan kanser olan Türkiye'deki diğer hastalar için emsal teşkil edecek

Yrd. Doç. Dr. Celal Karlıkaya
Küçük hücreli akciğer kanserinin sigarayla ilişkisi yüzde 80. Dava hasta hakları yönünden önemli

Edirneli kanser hastası Yurdagül Tufan'ın "sigara yüzünden kanser oldum" diyerek Tekel'e karşı açtığı 1.1 trilyon liralık tazminat davası geniş yankı uyandırdı. 43 yaşındaki kanser hastası Tufan, paranın kendisi için önemli olmadığını belirterek, "Önemli olan davamın Türkiye'ye örnek olması" dedi.

25 yıldır Tekel'in ürettiği sigaraları içtiğini söyleyen 43 yaşındaki Yurdagül Tufan, kansere yakalandığını bir yıl önce öğrendi. Yüzü ve boğazında meydana gelen şişliklerin ardından Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne başvuran Tufan'ın burada yapılan tahlillerde "küçük hücreli akciğer kanseri"ne yakalandığı anlaşıldı. Dava açma fikri ise ilk olarak doktorlar kendisine sigara yüzünden kansere yakalandığını söylediğinde aklına geldi. Tufan, doktorlarına danıştıktan sonra biraz da Amerika'da sigara şirketlerine karşı dava açarak yüklü bir tazminat kazanan Mary Farnan'dan da esinlenerek Tekel'e karşı dava açmaya karar verdi.

ÇOCUK BAKICILIĞI DA YAPAMIYOR
Hastalığı yüzünden tek gelir kaynağı olan çocuk bakımını da bırakan Tufan, Edirne 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'ne avukatı Rifat Çulha aracılığıyla TEKEL Genel Müdürlüğü 1 trilyon 100 milyar liralık tazminat davası açtı. Avukat Çulha, dava dilekçesine, sigaranın zararları konusunda ulusal ve uluslararası çeşitli bilimsel yayınlardan derlediği dokümanları da ekledi.

Amacının sigaranın sağlığa ne kadar zararlı bir madde olduğunu kanıtlamak ve üreticisi Tekel'in mahkum edilerek önlem almasını sağlamak olduğunu ve davanın örnek olmasını istediğini belirten Yurdagül Tufan şunları söyledi:

"Bu davayı açarken kendi kendime 'ne kaybederim' diye düşündüm. Ama kaybedecek hiçbir şeyim yoktu. Ben zaten sigara yüzünden kansere yakalanmış durumdayım. Sigaranın akciğer kanserine yüzde 100 yol açtığını tıp kanıtlamış durumda. Öyle sadece sigara paketlerinin üzerine 'sigara sağlığa zararlıdır' yazmakla iş bitmiyor. Zararlarını ayrıntılarıyla belirtmeleri gerekir. Tekel bir devlet kuruluşudur. Dolayısıyla devlet kendi eliyle vatandaşını zehirliyor. Tekel bugüne kadar sigara satmaktan büyük paralar kazandı. Devlet bu yüzden böyle bir şeyden vazgeçmiyor. Devlet sigara satışlarını da kontrol altına almalı. Bir ara 18 yaşından küçüklere sigara satılmıyordu. Bugün gidin 5 yaşındaki çocuklara bile sigara satılıyor. Kapalı alanlarda sigara içmeye getirilen yasağa ise hiçbir yerde uyulmuyor."

ABD'DEKİ DAVALAR ÖRNEK OLDU
Davada izleyeceği yol hakkında internetten ABD'de açılan davaları takip ettiğini belirten Avukat Çulha ise davanın, Tekel'in ürettiği sigaraya bağlı olarak aynı hastalığa yakalanan diğer kanser hastaları için bir emsal teşkil edeceğini belirterek, "Açtığımız davanın rakamsal olarak önemi yok. Önemli olan Tekel'in zararlı bir maddeyi üreterek müvekkilimin kansere yakalanmış olmasını kanıtlamak. Sigaranın kanser yaptığı tıbben kanıtlanmış durumda. Bunu yargıda da tescil ettirmek istiyoruz"

Tufan'ın ama olduğu için çalışamayan eşi 43 yaşındaki Adnan Tufan ise, "Bu dava belki çok uzun sürebilir. Ancak açılmasıyla örnek olması gerektiğini düşünüyorum, sonucuyla değil. Bizim tek amacımız sigaranın zararlarını tüm çıplaklığıyla ortaya koymak ve tiryakilerin bırakmasını sağlamak" dedi.

BURGER HASTALIĞINA YAKALANDI
AdI Ayben Ay. 16 yıl boyunca, arkadaşlığına sığındığı sigaranın bir gün kendisini ölümle yüzyüze getireceğini bilemedi. O da sigaraya Tekel ürünleriyle başladı. Çünkü o tarihlerde piyasada başka sigara yoktu. Doktorlar "burger" hastalığına yakalandığını söylediler. Ne olduğunu anlamadı. Doktorlar özetledi: "Ayak parmaklarını keseceğiz. Yoksa öleceksin". 23 Ocak 1992 tarihinde artık ayak parmakları yoktu.

NE OLDUĞUNU ANLAYAMADI BİLE
Adı Şaban Erguvan. Sigaraya birçokları gibi, başkalarından görerek genç yaşlarda başladı. O yıllarda Tekel ürünlerinden başka içecek sigarası da yoktu. Derken tiryaki oldu. Paketler birbirini izledi. 93 yılında hiç beklemediği bir şekilde hastalandı. Ama iş işten geçmişti. Doktorlar bacaklarının kesileceğini söylediğinde inanamadı. 27 Nisan 1994 tarihinde bu hale geldi.

Akciğer kanseri olan ilk tiryaki, sigara üreticilerine 1954'te açtığı davayı kaybetti. Ama geçen yıl tarihin en yüklü tazminatını ödeyen Amerikan sigara üreticileri oldu

Edirne'li kanser hastası Yurdagül Tufan, Tekel'e karşı açtığı davada, Amerika'daki tazminat davalarından etkilendi. Tufan, kanser olduğunu, üstelik hastalığının sigaradan kaynaklandığını öğrendikten sonra, gazetelerden okuduğu Amerika'daki tazminat davalarını hatırladı.

Amerika'da sigara endüstrisine karşı ilk tazminat davası 1954 yılında açıldı. Akciğer kanseri olan bir tiryakinin davası, tam 13 yıl sonra düştü.

Ancak sigara üreticilerinin mahkemelerle toplu olarak tanışması, ilk olarak 1996 yılında oldu. Ülkedeki 46 eyaletin başsavcıları, sigara içen ve çeşitli hastalıklara yakalananları temsilen büyük sigara üreticisi firmalara dava açtı. 206 milyar dolar tazminat talep eden eyaletler, mahkemeyi kazandı.

Mahkum olan sigara üreticisi firmalar tarafından ilk ödemesi 15 Nisan 2000 tarihinde yapılan ve 2025 yılına kadar tamamı taksitle ödenecek olan bu tazminat tutarı, halk sağlığı yararına kullanılacak.

EYALETLER ANLAŞTI
Sigara firmaları ve eyaletler arasında imzalanan anlaşma, yalnızca tazminatı değil, sigara reklam kampanyalarını da içeriyor. Buna göre reklamlarda çizgifilm karakterlerinin kullanılması, toplu taşıma araçlarında sigara reklam afişlerinin asılması, çeşitli promosyon ürünlerinin dağıtılması ve özellikle satışlarda genç kitleyi hedef almak yasak.

Büyük yankı uyandıran anlaşmaya imza atan eyaletler şunlar: Washington, New York, Oklahoma, California, Kuzey Carolina, Colorado, Kuzey Dakota, Pennsylvania, Arkansas, Arizona, Iowa ve Utah.

Missisipi, Florida, Texas ve Minnesota eyaletleri, daha önce 40 milyar dolarlık anlaşma yaptıkları için bu davada taraf olmadı.

TARİHİ TAZMİNAT
Amerika'da, sigara üreticilerine karşı "en büyük kişisel tazminat davası", bu yıl 14 Temmuz'da sonuçlandı. Hem de rekor bir tazminatla.

Miami eyalet mahkemesine başvuran yaklaşık 500 bin sigara tiryakisi, "ilk toplu tazminat" davasını açtı. Yargıç Robert Kaye'in başkanlığında görülen davada jüri, sigara üreticilerini suçlu buldu.

5 büyük sigara firması: en çok satılan sigaraların başında gelen Marlboro'nun üreticisi Philip Morris, Camel'ın üreticisi R.J Raynolds, Brown&Williamson, Lorrillard Tobacco Co. ve Ligget şirketleri, davacılara tam 145 milyar dolar ödemeye mahkum edildi. Bu rakam, "en büyük sivil zarar tazminatı" olarak ülke tarihine geçti.

Tarihi davada, davacıları Miami Beach'ten emekli bir pediyatrist doktor olan Howard Engle'ın başını çektiği 9 kişilik bir grup temsil etti.

Eylem KESKİN