Borsada yabancılara günlük beyanname!..

Borsada kazanç elde eden yabancıların, vergi yasalarındaki teknik deyimle "dar mükellef gerçek kişilerin", hisse senedi alım-satım gelirlerini, beyan edip Gelir Vergisi ödemeleri gerekiyor.

Konunun bir özelliği daha var o da şu; dar mükellef gerçek kişiler, hisse senedi alım-satım gelirlerini, kazancı elde ettikleri tarihten itibaren "15 gün içinde" münferit beyanname diye adlandırılan bir beyanname ile beyan edip, vergi ödemek zorundalar. (GVK. Md. 101)

Diğer menkul kıymetler
Dar mükellef gerçek kişiler, sadece borsadan elde ettikleri kazancı değil, "özel sektör tahvili" alım-satım kazançları ile "Devlet tahvili ve Hazine bonosu" alım-satım kazançlarını da, bu kazancı elde ettikleri tarihten itibaren, menkul kıymetin elden çıkarıldığı yerin vergi dairesine, 15 gün içinde "münferit beyanname" ile beyan etmek zorundalar. (GVK. Md. 101)

Yukarıda belirtilen menkul kıymetlerin elden çıkarılmasından doğan kazancın hesabında, "kur farklarından doğan kazançlar" gözönüne alınmayacak. Tam mükellef gerçek kişilere, 1999 yılı gelirleri için uygulanan 3,5 milyar liralık istisna, dar mükellef gerçek kişilere de uygulanacak.

Başka bir anlatımla, yabancılar borsadan ya da diğer menkul kıymetlerin satışından 3,5 milyar lirayı aşan bir kazanç sağladıklarında, bu kazançlarını 15 gün içinde beyan edecekler. Devamlı olarak yani her gün bu alım-satım işleriyle uğraşırlarsa, neredeyse "her gün" beyanname verecekler...

Burada sözü edilen 3,5 milyar liralık istisnanın bir takvim yılı için mi yoksa beyana tabi her işlem için mi geçerli olacağı, kanunda belirtilmemiştir. Ancak, aksine bir belirleme yapılmadığı sürece, bir takvim yılı olarak istisnanın gözönüne alınması uygun olacaktır.

Kazanç sağlayanların sorumluluğu
Gelir Vergisi Yasası'nın 107. maddesi ile dar mükellef gerçek kişilere "kazanç sağlayanlara da vergi sorumluluğu" getirilmiştir.

Maddeye göre, dar mükellefiyette, mükellefin (Türkiye'de birden fazla daimi temsilcisinin mevcudiyeti halinde, mükellefin tayin edeceği, tarhiyat tarihine kadar böyle bir tayin yapılmamışsa, temsilcilerden herhangi birisi) daimi temsilci mevcut değilse, kazanç ve iratları yabancı kişiye (yani dar mükellef gerçek kişiye) sağlayanlar, tarhiyata (vergi hesaplamasına) muhatap tutulurlar.

Çok kişinin belki de hiç bilmediği bu maddeler, Türkiye'de borsa olayları başlamadan çok önce, örneğin 40 yıl önce getirilmiş olup, günümüz koşullarında gelişen olayları kavramaktan uzaktır. Özellikle borsa kazançlarında, 15 günde bir beyanname, borsada kârlı ve zararlı dönemlerin olduğu gözönüne alındığında, olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. "15 günlük yerine yıllık beyanname esası getirilmesi" sorunu büyük ölçüde çözecektir.

Ancak, bu konuda yasal bir düzenleme yapılıncaya kadar, esas olan vergi uygulamasının da, yukarıda açıklananlar olduğu gözardı edilmemeli...