Özelleştirme İstanbul Borsası'nın fobisidir. Hemen hatırlayalım. 1997'deki ilk büyük çöküşünü özelleştirme kapsamında bazı kamu senetlerinin borsada gizlice satılması başlatmıştı. Sonradan bu gizli satışın topu topu 43 bin dolar olduğu anlaşılmıştı.
Aracı kurumların günah keçisi ilan etmelerinden dolayı daha sonraki halka arzlar çok dikkatli yapıldı.
İkinci kez 1989-90 patlamasında yine gizlice kamu senetleri satıldı. 15 Aralık 89 ile 7 Şubat 1990 tarihleri arasında toplam 300 milyar liralık ( 129 milyon 310 bin dolar) satış gerçekleştirildi. Hatta Özelleştirme İdaresi'nin bir temsilcisi sürekli olarak seans salonunda bulunuyordu. Dönemin Özelleştirme İdaresi Başkanı Ökkeş Özuygur bir günde gerçekleştirilen 86 milyar liralık işlemin 53 milyar lirasını kendilerinin yaptığını bile açıklamıştı. 1.5 ayı aşkın sürede Erdemir'in yüzde 3'ü, Çukurova Elektrik'in yüzde 10'u satılmıştı. Ancak o dönemde ilan edilmeden yedire yedire yapılan bu satışlar tırmanışa geçen borsada fiyat kırıcı olmamıştı. Hatta özel sektör şirketleri henüz halka açılmaya hazırlanırken borsanın artan taleple roketlemesine çıkışını bile yumuşatmış ve trendin daha uzun ömürlü olmasını sağlamıştı.
Aradan zaman geçti. 1995 yılının ilk aylarında ekonomideki canlanmayla birlikte borsa da tırmanışa geçti. 21 Nisan 1995 Özelleştirme İdaresi'nin altı aylığına borsada satış yapma yetkisini yenilemesi fiyatları taban yapmaya ve borsada yönü değiştirmeye yetti. Oklar yine Özelleştirme İdaresi'ne yöneltildi.
1998 Şubat ayında bugünkü Özelleştirme İdaresi Başkanı Uğur Bayar'ın uyarıcı bir açıklamasını kamu senetlerinde fiyat düşüşleri izleyince günah keçisi olmaktan kurtulamadı.
* 1 milyar dolarlık satış - 1999-2000 tırmanışı sırasında bu nedenledir ki Özelleştirme İdaresi yeni bir satış yapmadı. Artan talep karşısında arz artmayınca fiyatlar tarihin en üst düzeylerine çıktı. Şirketler bir yıllık kazançlarının 40 katı fiyatlarla alınır oldu. Sütten ağzı yanan Özelleştirme İdaresi de borsada ne perakende ne de toptan hiçbir satış yapmadı. Yapmadı da doğru mu oldu?
Hayır. Çünkü satışı yabancılar yaptı. Yeni yıldan itibaren artan yabancı satışlarıyla piyasadan net çıkışın 1 milyar doların üzerinde olduğu hesap ediliyor.
* Kamu yerine yabancı - Halbuki aynı satışı Özelleştirme İdaresi yapsa hem 7.3 milyar dolar olarak belirlenen 2000 yılı hedefinin ciddi bir bölümü gerçekleşmiş olacak, hem de yabancılar yerine kamu kesimi hisselerini satacak.
Hem piyasa aktörlerinin arz konusunda Özelleştirme İdaresi'ne yaklaşımını, hem de İdare'nin kendi tutumunu gözden geçirmesinde fayda var. Kamu kesimi borsada satmazsa yerini yabancılar veya özel sektör şirketleri alıyor. Önemli olan talepte patlama olduğunda arzın harekete geçmesinde. Böyle olduğu taktirde fiyatların bir balon gibi şişmesi önlenmiş oluyor. Fiyatların şiştiği seviyeler ve talebin durgunlaşmaya başladığı zamana denk gelen arzlar balonun patlamasına yol açıyor.
Sonuç - "Göle su gelinceye kadar kurbağanın gözü patlar"
